چند سالی است که پای ظروف یکبار مصرف پلاستیکی به سفره‌های مردم باز شده، البته از این فراتر رفته و به جایگاه ثابتی در مراسم عزا و شادی تبدیل شده است به‌طوری که بعد از پایان هر مراسم سینه‌زنی و دسته، حجم زیادی از این ظروف در کف خیابان‌ها دیده می‌شود که برای محیط‌زیست و منابع آبی بسیار خطرناک است.
به گزارش هفت‌گرد، در ایام محرم صدای طبل و زنجیر در خیابان‌های شهر شور و غوغایی برپا می‌کند، بزرگواری و معرفت امام مظلوم را به رخ جهانیان میکشد و یادآور می‌شود آزادگی و مردانگی فراموش شدنی نیست،
این روزها آیین‌های زیبایی دارد که یکی از آیین‌های پسندیده آن توزیع غذاهای نذری، چای و شربت در میان خیل عزاداران است.
در گذشته چای در استکان‌های چینی کمرباریک به عزاداران داده می‌شد و بعد از شستن برای گروه بعدی مورد استفاده قرار می‌گرفت، غذا هم همین‌طور معمولا در بشقاب‌های لعابی و ملامین پخش می‌شد و برای اینکه به دور بعدی برسد زنان محله با بستن چادر به کمر دور هم در کنار شلنگ آب اقدام به شستن این ظرف‌ها می‌کردند تا گروه بعدی زیاد معطل نشود؛ این خود شوری به همراه داشت که شاید نسل امروز آن‌را درک نکند چون دیگر اثری از آن ظروف و آن دسته به اصطلاح ظرف شوی‌ها نیست، تمام آن استکان‌ها و بشقاب‌ها جای خود را به ظروف پلاستیکی یکبار مصرف داده‌اند که هیچ روحی ندارد.
برای همین است که در پایان هر شب عزاداری حجم زیادی از انواع لیوان، ظرف غذا، قاشق و چنگال‌های یکبار مصرف کف خیابان‌ها، داخل جوی‌های آب، باغچه‌ها و پیاده‌روها به چشم می‌خورد که علاوه بر نازیبا کردن چهره ظاهری شهر موجب آسیب به محیط زیست هم می‌شود.
با یک نگاه اجمالی می‌توان دید که از پیدایش و شروع استفاده از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی در کشور بیش از ۳۰ سال می‌گذرد اما در مدت این چند دهه سرعت تولید این ظروف آنچنان سرسام‌آور بالا رفته است که میزان تولید آن به بالای صدها هزار تن در سال می‌رسد، با یک حساب سر انگشتی به ازای هر ایرانی در سال تقریبا ۱۰ کیلو مواد نفتی به پلاستیک یکبار مصرف تبدیل می‌شود که با توجه به جدی نگرفتن بازیافت پسماند، میزان خیلی زیادی از این مواد پس از مصرف در طبیعت رها می‌شود و هر ساله به همین مقدار یا بیشتر ظروف پلاستیکی به مواد باقیمانده در طبیعت اضافه می‌شود، طبق پیش‌بینی کارشناسان محیط زیست در صورتی‌که روند تولید ظروف پلاستیکی همچنان ادامه داشته باشد در چند سال آینده یک قشری از خاک سطح زمین‌های کشاورزی به این مواد آغشته می‌شود که می‌تواند باعث خسارت‌های غیر قابل جبران به محیط زیست، منابع طبیعی و سلامت مردم شود.
حسین عبیری گلپایگانی فعال محیط زیست و به‌عنوان فردی که سال‌هاست در این زمینه کار می‌کند می‌گوید: چند سالی است پای ظروف یکبار مصرف پلاستیکی به‌صورت میهمان خوانده یا ناخوانده بر سفره و زندگی مردم باز شده است و سال به سال بیشتر می‌شود، حتی امروزه در میهمانی‌های خانوادگی هم این ظروف به‌وفور دیده می شود، علاوه بر این پای این ظروف به مراسم شادی و عزا هم باز شده به‌طوری که در ایام محرم و پس از مراسم مذهبی این ایام از نزدیک شاهد حجم زیادی از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی مانند بطری های نوشابه، لیوان، ظرف غذا، قاشق و چنگال در پیاده رو، کوچه، خیابان و جوی آب هستیم.
او می‌افزاید: اگر تا چند سال پیش به علت فانتزی بودن ظروف یکبار مصرف پلاستیکی، مردم فقط در موارد خاص از آنها استفاده می‌کردند اما در چند سال اخیر به علت استفاده آسان از آنها میزان تقاضا برای تولید بالا رفت از این رو ظروف پلاستیکی در مدل‌های جدید با تنوع و اندازه های مختلف اما با کاربرد یکسان تولید شد و روز به روز هم بر میزان تولید آن اضافه می‌شود. تا چند سال پیش فقط برای ظروف غذا تولید می‌شد اما امروزه قاشق، چنگال، سفره حتی ظرف پنیر و شیر هم به آن اضافه شده است.
عبیری به اجرای طرح حذف و ساماندهی ظروف یکبار مصرف پلاستیکی در توزیع نذورات و در مراسم ملی و جشن ها از ایده تا عمل اشاره کرد و گفت: در سال ۱۳۸۷ فعالان محیط زیست تصمیم به اجرای طرح فرهنگی حذف و ساماندهی ظروف یکبار مصرف پلاستیکی گرفتند آنان بهترین ایام برای اجرای این طرح را ماه‌های محرم و صفر در نظر گرفتند چون در این روزها مصرف این ظروف برای نذری زیاد است، لذا با کمک گرفتن از تشکل‌های زیست محیطی و سازمان‌های دولتی مرتبط با محیط زیست مانند شهرداری‌ها، شورای شهر، سازمان محیط زیست، سازمان بازیافت، دانشگاه‌های علوم پزشکی، وزارت بهداشت و نهادهای مذهبی و دینی مانند سازمان تبلیغات اسلامی و ستاد امور مساجد و هئیت‌های عزاداری و مردم عملیاتی شد.
او افزود: ابتدا فعالیت‌ها بر روی موارد حذف این ظروف آغاز شد لذا از مردم درخواست شد با مصرف نکردن و یا کاهش مصرف خود و یا با جایگزینی ظروف گیاهی و یا ظروف چندبار مصرف در این طرح فرهنگی شرکت کنند اما ظروف پلاستیکی چنان در زندگی مردم وارد شده بود که حذف آن در کوتاه مدت ممکن نبود، همچنین در کشور میزان تولید ظروف گیاهی نسبت به ظروف پلاستیکی کم است یعنی ۵ درصد به ۹۵ درصد است لذا بحث ساماندهی استفاده از این ظروف نیز در دستور کار قرار گرفت.
این فعال محیط زیست به ساماندهی به‌عنوان مرحله بعدی طرح اشاره کرد و گفت: در این مرحله از طریق کار اجرایی از قبیل تفکیک، جمع آوری، بازیافت و استفاده مجدد به ساماندهی و استفاده از ظروف پلاستیکی مصرفی پرداخته شد، در این مرحله از مردم خواسته شد به جای ریختن این ظروف در میان زباله‌های دیگر و یا در معابر عمومی و جوی آب که در نهایت از زمین‌های کشاورزی سر در می‌آورد و باعث آلودگی محیط زیست مناطق کشاورزی می‌شود، این ظروف را از زباله‌های معمولی جدا کرده و به سازمان بازیافت تحویل دهند چون با بازیافت مجدد هم از حجم تولید سالانه این ظروف کاسته می‌شود و هم مفهوم کلمه طلای کثیف درباره آنان تحقق می‌یابد.
عبیری درباره نتیجه این طرح گفت: با وجود این اقدامات و تلاش‌ها اما هنوز مشکلات ظروف یکبار مصرف امروزه تقریبا همان مشکلات ظروف یکبار مصرف پلاستیکی ۱۴ سال پیش است، با وجود تمام تلاش‌هایی که در راستای فرهنگسازی و آگاه‌سازی در میان مردم و مسئولان انجام شد اما موفق نشدیم که شهروندان و نهادهای حاکمیتی (قوه مجریه، قوه قضاییه و قوه مقننه) را نسبت به خطرات این روال و کاهش ظروف یکبار مصرف پلاستیکی مسئولیت‌پذیر کنیم بنابراین معضلات استفاده از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی هنوز یک معضل تقریبا ملی است که اگر به موقع برطرف نشود، می‌تواند صدمات سنگینی را به محیط زیست و سلامت کشور وارد کند که عواقب آن گریبانگیر همه ملت و دولت و بدتر از همه نسل‌های آینده خواهد شد، بنابراین با توجه به اهمیت موضوع دولت‌ها و مردم باید دست به دست هم این مشکل را پیش از آنکه بیشتر از این خطر آفرین شود مهار کنند.
تهیه : مریم بیات