نتایج بررسی محققان پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی نشان می‌دهد که “شکوفایی جلبکی”، “شکوفایی ماکروجلبک” و “ورود گونه‌های مهاجم” از جمله مخاطرات این حوضه آبریز است، ضمن آنکه جمعیت تنها پستاندار این منطقه بر اساس یک باور نادرست در حال کاهش است و گونه مهاجم شانه‌دار نیز تاثیرات زیادی در اکوسیستم کاسپین داشته است.
به گزارش هفت‌گرد، رضا رهنما، کارشناس پژوهشی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی در وبینار پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی با عنوان “تنوع زیستی دریای کاسپین، مدیریت داده‌های موجود بر اساس پلتفرم IOC/IODE-OBIS که امروز در محل این پژوهشگاه برگزار شد، دریای خزر را بزرگترین گستره آبی واقع در قلمرو پنج کشور روسیه، قزاقستان، آذربایجان، ترکمنستان و ایران دانست و گفت: رودهای عمده حوضه آبریز دریای خزر شامل ولگا، اورال، ترک، کورا، سولاک و سفید رود می‌شود و این دریا به علت جدایی از اقیانوس‌های جهان دارای یک منشا تاریخی غیر معمول است.
او با بیان اینکه دریای خزر به سه بخش “خزر شمالی”، “خزر میانی” و “خزر جنوبی” تقسیم‌بندی می‌شود، اظهار کرد: تنوع زیستی دریای خزر و مناطق ساحلی آن، این ناحیه را به یکی از با ارزش‌ترین اکوسیستم‌های جهان تبدیل کرده است و بسیاری از گونه‌های این منطقه بومی است، به گونه‌ای که ۸۴ درصد از گونه‌های موجود در حوضه خزر مربوط به آب‌های شیرین، سه درصد دارای منشأ قطبی است و یک درصد منشأ مدیترانه‌ای دارد.
رهنما، گونه‌های گیاهی و جانوری (فون و فلور) دریای خزر را شامل “فیتوپلانکتون‌ها”، “زئوپلانکتون‌ها”، “کفزیان”، “ماهیان”، “پرندگان”، “پستانداران”، “خزندگان”، “ماکروفیت‌ها” و “ماکروجلبک‌ها” عنوان کرد و ادامه داد: بر اساس مطالعات انجام شده در برنامه محیط زیست دریای خزر، ترکیب گونه‌ای فیتوپلانکتون‌های دریای خزر شامل ۴۵۰ گونه است. فیتوپلانکتون‌ها عامل بقاپذیری محیط‌های دریایی هستند.
او زئوپلانکتون‌های دریای خزر را شامل ۳۱۵ گونه دانست و یادآور شد: جمعیت زئوپلانکتون‌ها و فیتوپلانکتون‌های دریای خزر به دلیل تغییراتی که در این منطقه ایجاد شده، در حال کاهش است. همچنین بر اساس مطالعات صورت گرفته در برنامه محیط زیست دریای خزر، ترکیب کفزیان دریای خزر ۷۴۵ گونه است که متشکل از ۴۰۵ گونه از میکروبنتوز و ۳۴۵ گونه ماکروبنتوزها هستند. بر اساس داده‌های منتشر شده ۴۲۰ گونه فون ماکروبنتوز در دریای خزر وجود دارد که بخش اعظم آنها بومی دریای خزر و حوضه دریای سیاه است.
این محقق پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی با اشاره به وضعیت پراکندگی پرندگان در این حوضه آبریز، گفت: پرندگان دریای خزر شامل ۲۹۵ گونه از ۵۵ خانواده است و از بین خانواده‌ها، خانواده مرغابیان با ۳۰ گونه بیشترین تنوع گونه‌ای را دارند و پس از آن خانواده آبچلیکیان با ۲۸ گونه، قوشیان با ۲۲ گونه قرار دارند. ۱۹ گونه نیز از خانواده لک لکیان، عقاب ماهیگیریان، فلامینگو، چاخ لقیان، کوکویان و صدف خواریان در خزر زیست دارند.
او، تنها پستاندار فون آبی دریای خزر را “فک خزری” دانست که در شمال ایران از آن با نام “سگ آبی” یاد می‌شود که جمعیت این گونه به دلیل شکار بی‌رویه و وجود باور نادرست و بی‌اساس که چربی آن خاصیت درمانی دارد، در حال کم شدن است.
رهنما ادامه داد: علاوه بر شکار بی‌رویه، جمعیت این گونه پستاندار نیز تحت تاثیر شیوع بیماری “هاری سگ‌سانان” در سال ۱۹۹۸ قرار گرفته است.
او با بیان اینکه تاکنون ۱۴۱ گونه ماکروجلبک در حوضه دریای خزر شناسایی شده است، خاطر نشان کرد: تاکنون ۷۷ گونه ماکروجلبک سبز، ۵۱ ماکروجلبک قرمز و ۱۳ گونه ماکروجلبک قهوه‌ای در این منطقه شناسایی شده و فلور غالب ماکروجلبک‌های دریای خزر از گونه‌هایی با منشأ اقیانوس اطلس است.
رهنما با بیان اینکه یکی از عوامل معرفی گونه‌های جدیدی از ماکروجلبک‌ها از دریای سیاه به اکوسیستم دریای خزر، باز شدن کانال ولگا-دن در سال ۱۹۵۴ میلادی بوده است، اضافه کرد: از میان گونه‌های خزندگانی که در خزر وجود دارند، تنها دو گونه آبی متعلق به جنس “ناتریکس” (Natrix) با عنوان Natrix Tessellata و Natrix natrix است.
این محقق پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی به بیان مخاطرات دریای خزر اشاره کرد و گفت: “شکوفایی جلبکی”، “شکوفایی ماکروجلبک”، “ورود گونه‌های مهاجم”، “ورود آلاینده‌های خانگی، کشاورزی و صنعتی” و “زباله‌های کشاورزی، ساختمانی و توریستی” از جمله مخاطرات این حوضه آبریز به شمار می‌رود و همچنین به دلیل ورود آب توازن کشتی‌ها، گونه مهاجم شانه‌دارها نیز به این محیط آبی اضافه شده و تاثیرات زیادی را در پی داشته است.
رهنما، از اجرای برنامه کلان پایش دریای خزر خبر داد و گفت: بر اساس رسالت پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی، پایش مستمر دریای خزر در قالب برنامه کلان پایش سطح دریای خزر در ایران از سال ۱۳۹۷ در دستور کار این پژوهشگاه قرار گرفت و بر این اساس ایستگاه پژوهش و فناوری اقیانوس‌شناسی استان مازندران محور انجام این پایش‌ها تعیین شد.
او اضافه کرد: در این مطالعات پارامترهایی چون فیتوپلانکتون‌ها، زئوپلانکتون‌ها، کفزیان، پوشش گیاهی، علف‌های دریایی و ماکروجلبک‌ها مورد مطالعه قرار گرفتند.