در توضیح این‌که عناصر هنر چیست می‌توان آنها را به عناصر موجود در طبیعت تشبیه کرد. هم‌چون عناصر طبیعی که با قرار گرفتن در کنار یکدیگر، یک مولکول را می‌سازند. برخی از مولکول‌ها ساختاری ساده و برخی پیچیده دارند.
به گزارش هفت‌گرد، با تغییر وضعیت قرار گیری هرکدام از عناصر خواص ماده حاصله نیز تغییر خواهد کرد. یک فعالیت مشابه وقتی اتفاق می‌افتد که عناصر هنر با هم ترکیب شوند. به‌جای عناصری مانند هیدروژن و اکسیژن در یک واکنش شیمیایی، در ساختار یک اثر هنری این عناصر را داریم:
خط (Line)، فرم (Form)، فضا (Space)، شکل (Shape)، بافت (Texture)، ارزش (Value)، رنگ (Color)
لازم به ذکر است، عناصر هنر به‌طور گسترده در هنرهای تجسمی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه با هفت‌گرد باشید تا با عناصر هفت‌گانه هنر و کاربرد آنها آشنا شویم.
چرا عناصر هنر مهم هستند؟
عناصر هنر به چند دلیل مهم هستند. اول و از همه مهم‌تر، شخص نمی‌تواند بدون استفاده از حداقل چند مورد از آنها، هنر ایجاد کند. بدون عناصر هنر، خلق اثر هنری غیر ممکن است.
هنرمندان از این هفت عنصر استفاده می‌کنند. این عناصر با اصول طراحی ترکیب می‌شوند و یک اثر هنری را می‌سازند. هر اثر هنری شامل همه این عناصر نیست، اما حداقل دو مورد همیشه حضور دارند.
به‌عنوان مثال، یک مجسمه‌ساز، به‌طور پیش‌فرض، باید هم شکل و هم فضا داشته باشد. زیرا این‌ها عناصر سه بعدی هستند. همچنین می‌توان با استفاده چشم‌انداز (Perspective) و سایه‌زنی (Shading) در آثار دو بعدی این دو عنصر را پیاده‌سازی کرد.
بافت یکی دیگر از عناصر، مانند فرم یا فضا است که می تواند واقعی باشد. برای درک بافت در هنر، انگشتان خود را روی فرش بکشید، یا یک گلدان بدون لعاب را لمس کنید. رنگ اغلب نکته کلیدی برای افرادی است که یادگیرنده و دارای تفکر بصری هستند.
1.عنصر «خط» در هنر چیست؟
خط بین دو نقطه قرار دارد و می‌تواند مستقیم یا منحنی باشد. در هنر تجسمی، خطوط فقط با علائم و طرح‌ها ساخته نمی‌شوند. خطوط می‌توانند ضمنی یا انتزاعی باشند. چه دوبعدی و چه سه‌بعدی، بدون شک خطوط تأثیر به‌سزایی در سایر عناصر هنر دارند. از آنها می‌توان برای ایجاد انواع اشکال استفاده کرد و همچنین حس عمق و ساختار را ایجاد کرد. خطوط، پایه و اساس ترسیم و ابزاری قدرتمند هستند. استفاده از انواع مختلف خط – ادامه2دار، شکسته، عمودی، فشرده، افقی – روانشناسی یک اثر هنری را به شدت تغییر می‌دهد و بیننده را بسیار تحت تأثیر قرار می‌دهد.
۲.«رنگ» از عناصر تاثیرگزار در هنر
هنرمندان با استفاده از رنگ، می‌توانند طیف گسترده‌ای از احساسات را خلق نمایند. هیچ چیزی نیست که تأثیر عاطفی یک اثر هنری را بیش از رنگ تغییر دهد. استادانی مانند ون گوگ، مونه و تولوز-لاوترک همه به طرز ماهرانه‌ای در هنر خود استفاده می‌کنند تا احساسات مختلفی را تحریک کنند. رنگ را می‌توان به‌صورت نمادین یا برای ایجاد یک الگوی استفاده کرد. درک عمیق از تئوری رنگ به هر هنرمند کمک می کند تا از رنگ‌هایی که در اختیار دارد استفاده بهتری داشته باشد.
۳.جایگاه »شکل» در بین عناصر هنر چیست؟
نتیجه خطوط بسته، اشکال دو بعدی مسطح و فقط دارای طول و عرض هستند. شکل‌های هندسی مانند دایره‌ها و مربع‌ها مفاهیم ریاضی و دقیق هستند. در حالی‌که اشکال موجود در طبیعت نشانه‌هایی از طبیعت می‌گیرند و تمایل به خمیده بودن و حالت انتزاعی دارند.
۴.عنصر »فرم« و تعبیر آن در هنر
وقتی یک شکل عمق پیدا می‌کند و سه‌بعدی می‌شود، فرم ایجاد می‌شود. استوانه، اهرام و کره برخی از فرم‌های متداول هستند.در مجسمه‌سازی، فرم از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. هر چند به راحتی می‌توان با استفاده از تکنیک‌های هنری سه‌بعدی در نقاشی نیز فرم را ایجاد نمود. برنینی (Bernini)، مجسمه‌ساز باروکی، یک استاد فرم بود و مجسمه‌های خود را به شکلی حک می‌کرد که از هر منظر لذت‌بخش بودند. همچنین فرم از نظر معماری مورد توجه بسیاری معماران است. فرانک لوید رایت (Frank Lloyd-Wright)، زاها حدید (Zaha Hadid) و تادائو آندو (Tadao Ando) در طراحی‌های خود به این عنصر توجه ویژه‌ای می‌کنند.
۵.«کنتراست» یا ارزش در هنر نمایانگر چه مفهومی است؟
ارزش مربوط به تاریکی و روشنی در اثر هنری است. مفهوم «کنتراست»(Contrast)، ارتباط نزدیکی به ارزش دارد. کنتراست به اختلاف بین تاریک‌ترین و روشن‌ترین نقطه در یک اثر هنری تعبیر می‌شود. بازی با ارزش نه تنها می‌تواند اشکال خاصی را تغییر دهد، بلکه بر خلق و خوی آثار هنری نیز تأثیر می‌گزارد. ارزش آن‌قدر مهم است که ایتالیایی‌ها اصطلاح کیاروسورو (Chiaroscuro) را ایجاد کردند که به‌طور خاص به استفاده از نور و تاریکی در یک اثر هنری اشاره دارد. کاراواگیجیو (Caravaggio) نقاش باروکی استاد استفاده از کیاروسورو در نقاشی‌های روغنی خود بود. عکاس آنسل آدامز (Ansel Adams) نمونه دیگری از یک هنرمند است که با استفاده از تضاد برای ایجاد علاقه به عکاسی منظره خود، از این مزیت استفاده کرده است.
۶.عنصر «فضا» در اثر هنری
این عنصر هنری را می‌توان با توجه به چگونگی قرار دادن خطوط، شکل‌ها، فرم‌ها و رنگ بیان کرد. شیوه قرار گرفتن این عناصر باعث ایجاد فضا می‌شود. فضا می‌تواند مثبت یا منفی باشد. فضای مثبت ناحیه‌ای است که توسط یک شیء یا شکل اشغال می‌شود. در حالی‌که فضای منفی منطقه‌ای است که بین، از طریق، اطراف یا درون اشیاء جریان دارد. هنرمندان غالباً به‌طور هدف‌مند شکل‌ها و خطوطی را در سراسر فضا قرار می‌دهند تا به ترکیب مطلوب برسند. حس عمق در آثار دو بعدی اغلب با چشم‌انداز (Perspective) حاصل می‌شود، که خود می‌تواند به خطوط یا رنگ‌ها تکیه کند.
۷.جایگاه «بافت» در بین عناصر هنر
بافت عنصری از هنر است که در حس لامسه ما نیز نقش دارد. بعضی اوقات، ما در مورد یک بافت واقعی صحبت می‌کنیم که می‌تواند احساس شود، مانند مورد هنرمند ایسلندی Hrafnhildur Arnardóttir، که هنر را با استفاده از موهای مصنوعی ایجاد می‌کند. در سایر مواقع ، بافت یک بافت بصری ضمنی است که دو بعدی است. صاف، زبر، سخت، نرم، خزدار، کرکی و پرزدار فقط برخی بافت‌های مختلف هستند که واکنش‌های مختلفی را برمی‌انگیزند.
سخن پایانی
عناصر هنر هم سرگرم کننده و هم مفید هستند. خط، شکل، فرم، فضا، بافت، ارزش و رنگ را به خاطر بسپارید. دانستن این عناصر به شما امکان می‌دهد اثر هنر را تجزیه و تحلیل کنید. همچنین با شناخت عناصر هنر می‌توانید به گفت‌وگو و نوشتن درباره آثار هنری بپردازید. از همه بالاتر شناخت عناصر هنر به خلق آثار هنری بامعنی کمک می‌نماید.