7 سپتامبر، 16 شهریور مصادف است با روز جهانی هوای پاک برای آسمان آبی، با تأکید بر جنبه‌های بهداشتی آلودگی هوا، خصوصا با توجه به همه‌گیری کووید-۱۹، با شعار «هوای سالم، سیاره سالم» و به‌صورت آنلاین برگزار می‌شود.
به گزارش هفت‌گرد، هوای پاک برای سلامتی و زندگی روزمره مردم مهم است درحالی‌که آلودگی هوا بزرگ‌ترین خطر زیست‌محیطی برای سلامت انسان و یکی از عوامل اصلی و قابل‌اجتناب از مرگ‌ومیر و بیماری در سطح جهان محسوب می‌شود. روز جهانی هوای پاک برای آسمان آبی فراخوانی است در راستای اقدام برای هماهنگی تلاش‌های جهانی و فریاد زدن ادعای برحق بشر برای داشتن هوایی پاک که به‌سلامت کل کره زمین و تضمین بقای حیات کل موجودات منجر می‌شود.
آلودگی هوا و ضرورت اقدام برای رفع آن
آلودگی هوا یک خطر جدی زیست‌محیطی برای سلامت انسان و سایر جانداران است، مشکلی جهانی که تأثیرات بسیار مخربی بر سلامت کل سیاره، آب‌وهوا، تنوع زیستی و اکوسیستم‌ها دارد. بهبود کیفیت هوا مزایای سلامتی و زیست‌محیطی بسیاری به همراه خواهد داشت حال آن که حدود ۹۲ درصد از کل جهان در معرض هوای آلوده قرار دارد که این امر سالانه با تقریباً هفت میلیون مرگ‌ومیر زودرس همراه است و با افزایش بیماری‌هایی همچون زوال عقل، دیابت، بیماری‌های قلبی – عروقی، مشکلات عصبی و گسترش کووید -۱۹ در ارتباط است. تخمین زده می‌شود که نرخ مرگ‌ومیرهای ناشی از آلودگی هوا تا سال ۲۰۵۰ افزایشی بیش از ۵۰ درصد داشته باشد.
هوای آلوده به‌ویژه کودکان، زنان و افراد مسن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و نفوذ ذرات ریز و نامرئی آلودگی به عمق ریه‌ها، جریان خون و بدن انسان مسئول حدود یک‌سوم از مرگ‌های ناشی از سکته مغزی، بیماری‌های مزمن تنفسی، سرطان ریه و همچنین یک‌چهارم از مرگ‌ومیرهای ناشی از حملات قلبی است. علاوه بر این آلاینده‌های آب‌وهوایی ناپایدار (SLCPs) که به مدت چند روز تا چند دهه در جو باقی می‌مانند، از جمله آلاینده‌هایی هستند که بیشتر با اثرات سلامتی و گرم‌شدن قریب‌الوقوع کره زمین ارتباط دارند. کاهش این آلاینده‌ها می‌تواند مزایای سلامتی و اقلیمی تقریباً فوری به همراه داشته باشد.
از سوی دیگر آلودگی هوا به دلیل تحمیل تأثیرات منفی بالا بر اقتصاد، بهره‌وری کار، هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی، گردشگری و غیره، برای جوامع دربردارنده هزینه‌های بسیار سنگینی است. ازاین‌رو تخمین مزایای اقتصادی سرمایه‌گذاری روی کنترل آلودگی هوا امری بسیار مهم است و باید درک کرد که در چنین اقدامی منطقی اقتصادی و نیز راه‌حل‌های مقرون‌به‌صرفه‌ای وجود دارد.
بعضی از آلاینده‌های هوا مانند کربن سیاه، متان و اوزون سطح زمین نیز که آلاینده‌های آب‌وهوایی ناپایدار محسوب می‌شوند، مسئول بخش قابل‌توجهی از مرگ‌ومیرهای ناشی از آلودگی هوا و تأثیرات آن بر محصولات زراعی و در نتیجه امنیت غذایی هستند؛ بنابراین کاهش آنها مزایای مشترکی برای آب‌وهوا دارد.
آلودگی هوا در جوامع توسعه‌یافته و درحال‌توسعه
در طول سال‌های اخیر بعضی از کشورهای توسعه‌یافته اقدامات مفید و قابل‌ملاحظه‌ای در زمینه بهبود کیفیت هوای خود داشته‌اند، بااین‌حال اکثر کشورهای درحال‌توسعه، خصوصاً بخش‌هایی که هنوز برای پخت‌وپز، گرمایش و حمل‌ونقل همواره به چوب و سایر سوخت‌های جامد و فسیلی متکی هستند، هنوز هم با مشکلات بسیاری در زمینه آلودگی هوا دست‌وپنجه نرم می‌کنند و بدین‌ترتیب بسیاری از افراد آسیب‌پذیر و حاشیه‌نشین از بدترین کیفیت هوا در محل زندگی خود رنج می‌برند.
کیفیت پایین هوا، به دلیل بالاتر بودن سطوح آلودگی نسبت به محدودیت‌های تعیین شده در دستورالعمل‌های کیفیت هوای سازمان بهداشت جهانی، چالشی مهم در زمینه توسعه پایدار برای همه کشورها، به‌ویژه در شهرها و مناطق شهری در کشورهای درحال‌توسعه است؛ لذا لازم است صرف‌نظر از جغرافیا، وضعیت اقتصادی و وضعیت اجتماعی، اطمینان حاصل شود که هوای پاک در دسترس همه است و این امر به اقدامی قاطع، فوری و جهانی نیاز دارد.
روزی برای یادآوری اهمیت هوای پاک
به دنبال افزایش علاقه جامعه بین‌المللی به هوای پاک و تأکید بر لزوم تلاش‌های بیشتر برای بهبود کیفیت هوا به‌منظور تضمین حفظ سلامت انسان، در هفتاد و چهارمین اجلاس مجمع‌عمومی سازمان ملل متحد و با تصویب قطعنامه این سازمان در سال ۲۰۱۹، هفتمین روز از ماه سپتامبر به‌عنوان روز جهانی هوای پاک برای آسمان آبی تعیین شد. این مناسبت برای اولین‌بار در سال ۲۰۲۰ با موضوع “هوای پاک برای همه” برگزار شد.داین موضوع در طول همه‌گیری کووید -۱۹ بسیار موردتوجه قرار دارد چرا که بررسی‌ها نشان داده است آلودگی هوا می‌تواند خطر ابتلا به عفونت را افزایش دهد.
همه‌گیری کووید -۱۹ که با افزایش قرنطینه‌ها و کاهش سفرهای زمینی و هوایی همراه بود، در ابتدا منجر به بهبود کیفیت و کاهش آلودگی هوا شد و نشان داد که ظهور کرونا هرچند عواقب بسیار ناگواری داشت، می‌تواند پایه‌های یک بازیابی سبز و فراگیر زیست‌محیطی را بنا نهد. هرچند حذف قرنطینه‌ها منجر به بدتر شدن شرایط حتی بیش از شرایط پیش از کرونا شد، دوران قرنطینه ابتدایی به‌وضوح تأثیرات مثبت تغییر سبک زندگی روی بهبود شرایط کره زمین را نشان داد.
روز جهانی هوای پاک برای آسمان‌های آبی، با فراخواندن تمامی ملت‌ها، دولت‌ها، شرکت‌ها و جوامع مدنی، روی اقدام به کاهش آلودگی هوا و ایجاد تغییرات دگرگون‌کننده در سبک زندگی امروزی تمرکز دارد. این مناسبت با افزایش آگاهی در زمینه داشتن هوای پاک، پرداختن به اقدامات لازم برای بهبود کیفیت هوا را تسهیل می‌کند و در تلاش است تا در کنار پررنگ کردن مسائل مهمی همچون تغییرات آب‌وهوایی، سلامت انسان، بهبود وضعیت سیاره زمین و پای‌بندی بر اهداف توسعه پایدار، موضوع نیاز به هوای سالم برای همه مردم جهان را در اولویت قرار دهد.