هفت گرد– ایران سرشار از هنرهای دستی متنوع است، امّا اگر دقیق‌تر بررسی کنیم، می‌بینیم بعضی شهرها در یک هنر خاص، شهرت ویژه‌تری دارند. شهرها و روستاهایی که به عنوان صنایع دستی‌شان معرفی می‌شوند این ویژگی را دارند؛ یعنی به نام آن هنری که مخصوصشان است به ثبت می‌رسند. تا الان تعدادی از شهر و روستاها به ثبت ملی رسیده‌اند که در این شماره هفتانه به معرفی این شهرهای جهانی صنایع دستی می پردازیم.
در واقع وقتی شهر یا روستایی به صنعت و هنرش معروف می‌شود، شرایط برای هویت سازی‌اش فراهم می‌شود و این هویت سازی به برنامه‌ریزی‌های دیگر برای آینده آن منطقه کمک می‌کند. همچنین اگر همه چیز به خوبی پیش برود، زمینه‌های مهاجرت‌های معکوس از شهر به روستا هم ممکن است فراهم کند، زیرا به دنبال اشتغالی که فراهم می‌شود، بعضی جوانانی که برای به دست آوردن شغل بهتر روستا یا شهرشان را ترک کرده بودند، برمی‌گردند و به مشاغل سنتی و خانوادگی‌شان ادامه می‌دهند. از طرفی هم می‌دانیم این رونق مشاغل سنتی تا چه اندازه می‌تواند در بهبود فرهنگ و اقتصاد جوامع محلی موثر باشد. از این جهت، سعی شده شهرها و روستاهای بیشتری حداقل به ثبت ملی برسند و بعد هم به ثبت یونسکو راه پیدا کنند.
اصفهان؛ شهر جهانی صنایع دستی
ثبت اصفهان به عنوان شهر جهانی صنایع دستی به این علت است که از مجموع ۶۰۲ رشته صنایع‌دستی شناخته شده در جهان، حدود ۲۹۹ رشته مربوط به ایران است و از این تعداد حدود ۱۹۹ رشته متعلق به اصفهان؛ یعنی یک سوم صنایع‌دستی جهان از نظر تنوع در اصفهان وجود دارد. هنرمندان و صنعتگران فراوانی در اصفهان، حرفه‌های هنری و صنعتگری را به عنوان شغل اول خود انجام می‌دهند. همچنین گفته شده 60 تا 70 درصد صنایع دستی ایران در اصفهان تولید می‌شود. اصفهان و تبریز اولین شهرهای ایران بودند که در سال 94 به ثبت رسیدند.
تبریز؛ شهر جهانی فرش
فرش از آن هنرهایی است که در شهرهای مختلف ایران با کیفیت در طرح و جنس‌های متفاوت، تولید می‌شود به صورتی که فرش ایران در جهان معروف است. تبریز از آن مراکز مهم فرش دستباف ایرانی است که به عنوان شهر جهانی فرش در سال 94 به ثبت رسیده است.
لالجین؛ شهر جهانی سفال
اگر گذرتان به همدان خورده باشد، احتمالا سفال‌های رنگارنگ اطراف جاده، باعث توقف سفرتان شده. سفال‌هایی که چشم رهگذران را به خودشان جذب می‌کنند و باعث تأمل چند دقیقه‌ای آنها می‌شوند. این سفال‌ها عمدتا از شهر جهانی سفال یا پایتخت سفال ایران، لالجین آمده‌اند و بسیاری از تولیدات سفالی ایران از هنر دست مردمان این شهر کوچک تأمین می‌شود. اهمیت سفال‌های لالجین سبب شد در سال 95 به عنوان شهر جهانی سفال به ثبت برسد.
مشهد؛ شهر جهانی گوهرسنگ‌ها
برای ما ایرانیان مشهد یک شهر مذهبی و مقدس است که معمولا برای زیارت به آنجا سفر می‌کنیم. امّا این شهر مذهبی به دلیل معادن با ارزش سنگی که دارد در سال 95 به عنوان شهر جهانی گوهرسنگ‌ها به ثبت رسیده است! خراسان رضوی از نظر منابع معدنی مثل فیروزه و آگات (عقیق)، بریل (آکوامارین)، سافیر، یاقوت، روتیل، ارتوکلاز، فیروزه قوچانی (کریزوکلا)، ژاسپر، عقیق سلیمانی، اوپال، گارنت، درکوهی، رزکوارتز، آندالوزیت، ایلمنیت، آراگونیت و پلی گورسکیت اهمیت دارد. فیروزه یا تورکواز، در تراکیت‌های پورفیری و ماسه سنگ‌های غنی از مواد آلی (فسفر) دیده می‌شود. بهترین نوع فیروزه از نظر کیفیت، رنگ و ارزش در نیشابور ایران یافت می‌شود که دارای مرغوب‌ترین نوع فیروزه در جهان است. اگر به مغازه‌های مهر و تسبیح فروشی اطراف حرم هم سر بزنید، این سنگ‌های متنوع را به صورت محصولات مختلف می‌بینید.
سیرجان؛ شهر جهانی گلیم شیریکی‌پیچ
گلیم‌های شیریکی پیچ سیرجان با بافت متفاوتشان به عنوان شهر جهانی به ثبت رسیده‌اند. برای بافت این گلیم‌ها، چند نفر باید با یکدیگر همکاری کنند و مثل سایر گلیم‌های معمول، یک نفره بافته نمی‌شود.
مریوان؛ شهر جهانی کلاش (گیوه کردی)
کلاش یا گیوه کردی از اجزای مهم لباس مردمان غرب کشور است. در بازار استان‌های کردستان و کرمانشاه و ایلام که بگردید، گیوه‌های متنوع با جنس‌های مختلف به چشمتان می‌خورد. امّا گیوه‌های اصیل معمولا جنسشان از نخ و بسیار راحت هستند. مریوان در استان کردستان در سال 96 به عنوان شهر جهانی گیوه به ثبت رسیده است.
میبد؛ شهر جهانی زیلو
اگر به نارین قلعه میبد رفته باشید، حتما نقش زیلوهای مخصوص این شهر را بر محوطه قلعه دیده‌اید. زیلوهای میبد به شکل ویژه‌ای بافته می‌شوند و بافندگان آن نسل‌هاست که این هنر را به فرزندانشان منتقل می‌کنند. سال 97 این شهر به عنوان شهر جهانی زیلو به ثبت رسید. این دستبافه به دلیل الیاف پنبه‌ای و طبیعی‌اش به عنوان فرش سلامت جهان هم شناخته می‌شود.
