دریاچه ارومیه پس از یک دهه تجربه فصل نا امیدی از احیا، روز گذشته در رویدادی خاص مرکز توجه قرار گرفت و سرانجام سامانه انتقال آب به دریاچه ارومیه افتتاح شد.
به‌گزارش هفت گرد، دریاچه ارومیه در شمال غرب ایران قرار دارد، دومین دریاچه شور دنیا و بزرگترین دریاچه داخلی ایران است. این دریاچه از دهه ۸۰ شروع به خشک شدن کرد و تراز دریاچه در این دهه سال به سال کاهش یافت. دلایل متعددی برای خشک شدن دریاچه از سوی کارشناسان عنوان شده از جمله کاهش نزولات آسمانی، خشکسالی، استفاده بی رویه از منابع آبی، ساخت پل شهید کلانتری و چند مورد دیگر که تاثیر مستقیمی در خشک شدن دریاچه ارومیه داشتند.
در دولت یازدهم ستاد احیای دریاچه ارومیه تشکیل شد و برنامه های مختلفی برای احیا و تثبیت دریاچه از جمله احداث خط انتقال پساب تصفیه شده فاضلاب ارومیه، تونل کانی سیب، تغییر الگو و اصلاح روش کشت محصولات کشاورزی مصوب شد. احداث تونل انتقال آب از سد کانی سیب به دریاچه یکی از مهم‌ترین مصوبه ها بود که تاحدودی می تواند سالانه با انتقال ۵۰۰ میلیون مترمکعب آب به دریاچه ناجی این نگین آبی شود.
بهره‌برداری از بزرگترین پروژه زیست محیطی خاورمیانه
روز گذشته بعد از سال‌ها استارت عملیات اجرایی دریاچه ارومیه زده و سامانه انتقال آب به دریاچه ارومیه به عنوان بزرگترین پروژه زیست محیطی خاورمیانه در راستای کمک به احیای این دریاچه، افتتاح شد. این سامانه شامل ۳۶ کیلومتر تونل و ۱۱ کیلومتر کانال است که آب را از پروژه‌های بالادست به بستر رودخانه گدار می‌رساند تا پس از عبور از مسیر ۲۸ کیلومتری رودخانه به دریاچه ارومیه منتقل شود.
اصلی‌ترین و دشوارترین جزء طرح انتقال آب به دریاچه ارومیه تونلی به طول ۳۶ کیلومتر و قطر ۵.۵ متر است که با توجه به ارتفاع زیاد آن، حفاری با کمک دو دستگاه تمام مقطع تونل‌زنی (TBM) انجام شده است. پیچیدگی‌های زمین‌شناسی و شرایط نامساعد زمین از جمله هجوم آب با فشار بالا و همراه با گل و لای به داخل تونل، از موانع اصلی اتمام هر چه سریعتر این پروژه بوده است.
حفاری این تونل ۳۶ کیلومتری از دو دهانه خروجی و ورودی در سال‌های ۹۴ و ۹۵ آغاز شد و عملیات اجرایی حفاری تونل‌ها در اردیبهشت سال جاری به اتمام رسید و بدین ترتیب امیدها برای انتقال آب به دریاچه قوت گرفت. از اقدامات اصلی در دولت سیزدهم باید به اتمام حفاری تونل در بخش آبرفتی و پرمخاطره تونل، مهندسی مجدد المان‌های تونل توسط نخبگان داخلی و تدوین و اجرای راهکار برای ترمیم بخش آسیب دیده به طور ۸۰ متر اشاره کرد. دمونتاژ دستگاه حفاری و خروج آن از تونل، اتمام تزریقات تکمیلی در کل مسیر تونل، پایدارسازی و ترمیم و لاینینگ مجدد حدود ۷۹۰ متر از بخش آبرفتی تونل، جمع‌آوری تجهیزات تونل و احداث سازه ورودی و خروجی نیز از جمله فعالیت‌های اجرایی در این پروژه در سال ۱۴۰۱ بوده است.
طرح احیای دریاچه ارومیه از مهم‌ترین پروژه‌های نیمه‌تمام به‌جا مانده از دولت قبل بود که درصد پیشرفت تونل در انتهای دولت دوازدهم حدود ۹۰ درصد بود که با تکمیل فعالیت‌های یاد شده تا بهمن‌ماه سال جاری و پس از تاکید رئیس جمهور در بازدید استانی درباره پیگیری جدی احیای دریاچه ارومیه و همچنین دستور ویژه وزیر نیرو، به صورت کامل به اتمام رسیده، با تکمیل این تونل و آزادسازی گلوگاه انتقالی آب به دریاچه با توجه به پیشرفت فعلی پروژه‌های بالادست تونل، امکان انتقال سالانه ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب به دریاچه ارومیه مهیا شده است.
این تونل قابلیت انتقال ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون متر مکعب آب در سال را به دریاچه ارومیه فراهم کرده که با تکمیل سایر پروژه‌های بالادست، عملیاتی خواهد شد. برای این پروژه تاکنون ۲۲۰۰ میلیارد تومان (بیش از ۶۰۰۰ میلیارد تومان به ارزش روز) سرمایه‌گذاری صورت گرفته که در دولت سیزدهم اعتباری معادل ۵۰۰ میلیارد تومان پس از سفر رئیس جمهور به استان آذربایجان‌غربی در سال جاری محقق شده است.
هنوز ۲۶ گام دیگر برای احیای کامل دریاچه باقی مانده
هرچند که بهره‌برداری از سامانه خط انتقال آب به دریاچه ارومیه شامل ۳۶ کیلومتر تونل و ۱۱ کیلومتر کانال سرآغازی بر احیای این دریاچه است اما آنطور که علی اکبر محرابیان وزیر نیرو اعلام کرده احیای کامل دریاچه نیازمند ۲۶ اقدام دیگر از جمله رعایت الگوی کشت در بخش کشاورزی استان است.
طبق گفته‌های او، اجرای پروژه خط انتقال پساب از آذربایجان شرقی به دریاچه از دیگر اقداماتی بوده که در دست اجرا است. طبیعتا اگر دیگر برنامه‌ها از جمله رعایت الگوی کشت و مصرف آب بخش کشاورزی به درستی انجام نشود، شاید نتوانیم به اهداف کامل طرح دست یابیم. بارش‌ها نیز شرط اصلی احیای دریاچه ارومیه است و اگر بارش مناسب در حوضه آبریز منطقه نداشته باشیم، چالش جدی بر سر راه احیای دریاچه ارومیه وجود خواهد اشت.
وزیر نیرو اظهار کرد: خوشحالم که بگویم با بارش‌هایی که در دی و بهمن داشتیم بخش قابل توجهی از کسری بارش‌های فصل پائیز جبران شد، اما ما ۳ خشکسالی متوالی و سنگین را پشت سر گذاشته‌ایم و طبیعتا با دو ماه بارش خوب نمی‌توانیم شاهد بهبود کامل شرایط باشیم، علاوه بر این که بر اساس آمارها، بارش‌های شمال غرب کشور نسبت به دیگر نقاط ۳۷ درصد کمتر بوده است. خوشبختانه کماکان در ماه‌های بارشی قرار داریم، امیدواریم به فضل الهی در روزها و ماه‌های پیش رو شاهد بارش‌های خوبی باشیم و کسری منابع آبی جبران شود.
کار را تمام شده نپندارید
همچنین رئیس جمهورس ضمن تاکید بر اهمیت احیای دریاچه ارومیه اعلام کرد سامانه انتقال آب یکی از پروژه‌های نیمه تمام بود که تکمیل آن در این دولت در دستور کار قرار گرفت، با همت همه دست‌اندرکاران از سال‌های گذشته، از پیمانکاران و مهندسان گرفته تا عزیزان‌مان در قرارگاه خاتم‌الانبیاء، استاندار آذربایجان غربی و وزیر نیرو و کارگرانی که به صورت ۳ شیفت برای تکمیل و به ثمر رساندن آن تلاش کردند، این طرح امروز افتتاح شد، اما این کار باید تا احیای کامل دریاچه ادامه یابد و دستگاه‌های مربوطه مأموریت خود در این زمینه را تمام شده نپیندارند.
به گفته وی، قطعاً در اجرای این پروژه حق‌آبه کشاورزان محفوظ خواهد بود و حق احدی ضایع نخواهد شد.
امید می‌رود با بهره‌برداری از این پروژه در کنار ۲۶ برنامه دیگر علاج بخشی دریاچه ارومیه، گام‌های موثری برای بازگشت حیات به این دریاچه برداشته شود. بی‌شک افتتاح این سامانه سرآغازی بر کمک به احیای دریاچه ارومیه خواهد بود.