معاینه فنی سابقه ای حدودا ۵۰ ساله در شهر تهران دارد که در طول سالیان مختلف فراز و نشیب‌هایی داشته؛ اما حالا به نظر می‌رسد با توجه به حجم آلایندگی وسایل نقلیه و آلودگی هوا نیازمند اصلاحاتی است و مدیر عامل ستاد معاینه فنی خودروهای تهران نیز از ارائه پیشنهاداتی همچون کاهش سن معافیت معاینه فنی خودروها و اتخاذ روشهای سخت گیرانه در معاینه فنی به مسئولان مربوطه خبر داده و بر لزوم تعیین حدود مجاز آلایندگی در کلان شهر تهران و سطح بندی معاینه فنی تأکید می‌کند.
به گزارش هفت‌گرد، برابر سیاهه انتشار سال ۱۳۹۶ که شهرداری تهران منتشر کرده، بابت سهم منابع مختلف در آلودگی هوا در کلان شهر تهران سهمی برای منابع متحرک قائل شدند که بر این اساس سهم تولید آلاینده های گازی نزدیک به ۸۰ درصد عنوان می‌شود که از بین این ۸۰ درصد، سهم خودروهای سبک ۳۷ درصد و سهم موتورسیکلت‌ها ۲۱ درصد است، پس موتورسیکلت و خودروهای شخصی سهم ۵۸ درصدی در تولید آلودگی هوای تهران دارند که تمرکز بر بهبود وضعیت آلایندگی آنها قطعا سبب رفع شدید آلودگی هوای تهران خواهد شد. مسئولان معاینه فنی شهر تهران سالهاست که راه حل‌هایی همچون الزام اخذ معاینه فنی خودروهای تهران از مراکز شهر تهران را مطرح می‌کنند.
اما حالا با تشدید آلودگی هوای تهران مدیران پیشنهادات اصلاحی دیگری را برای بهبود آلایندگی هوای تهران روی میز بررسی مدیران ارشد قرار دادند تا شاید این پیشنهادات بتواند تعداد روزهای آلاینده کلانشهر تهران را کاهش دهد.
اصلاحاتی همچون کاهش سن معافیت معاینه فنی خودروها و همچنین اتخاذ روشهای سخت گیرانه در معاینه فنی خودروها، امیدهای جدید مدیران شهر تهران هستند، تا بلکه شاید بتوانند وضعیت فعلی آلایندگی هوای تهران را بهبود ببخشند.
شادی مالکی مدیر عامل ستاد معاینه فنی خودروهای تهران، در تشریح این پیشنهادات اصلاحی با تأکید بر لزوم انجام اصلاحاتی در قانون معاینه فنی، می گوید: معاینه فنی دچار یک سری گپ‌هایی در بحث ماده شش قانون هوای پاک است که بسیاری از متولیان امر در حال حاضر متفق القول به این نتیجه رسیدند که به بازنگری این ماده در قانون هوای پاک نیاز است و یکی از موضوعاتی که به صورت خیلی جدی امروزه مطرح است بحث حدود مجاز آلایندگی در کلان شهرها به نسبت سایر شهرها است.
وی در تشریح سخنان خود ادامه می‌دهد: در شهر تهران زمانی که می گوییم فقط سه روز هوای پاک در سال گذشته داشتیم، نشان می دهد که بحث آلودگی هوا یکی از موضوعات جدی در پایتخت بوده و جزو اولویت های نخستین مدیران شهری است. شاید این حجم از دغدغه مندی در بحث آلودگی هوا در بسیاری از شهرستان‌هایی که تعداد تردد خودرو کمتر است با این شرایط وجود نداشته باشد؛ لذا نحوه پایش خودروها در کلان شهر تهران و سایر کلان شهرها بایستی متفاوت از شهرهایی باشد که در موضوع آلودگی هوا دغدغه مندی چندانی ندارند.
مالکی با بیان اینکه یکی دیگر از موضوعات بحث دوره معافیت خودروهاست، ادامه می دهد: در حال حاضر از زمان تولید، خودروهای تولید شده چهار سال از اخذ معاینه فنی معافند. اما برای اخذ معاینه فنی برتر وقتی خودروها به ما مراجعه می کنند و بابت گرفتن معاینه فنی مورد آزمون و پایش قرار می گیرند، می بینیم که خودروهایی که مشمول گرفتن معاینه فنی نیستند، بعضاً دچار نواقصی در سیستم ایمنی، فنی و آلایندگی‌شان هستند!
به گفته مدیر عامل ستاد معاینه فنی خودروهای تهران، دوره گارانتی خودروها بین دو تا سه سال است؛ اما دوره معافیت معاینه فنی چهار ساله است. یعنی در یک دوره یک ساله خودروها بدون این که مورد پایش قرار بگیرند در سطح شهر تردد می کنند و لذا کاهش دوره معافیت خودروها از معاینه فنی کما این که در خیلی از کشورهای توسعه یافته کمتر است، در صنعت معاینه فنی هم این دوره یک تا دو سال است و به نظر می رسد دوره چهار ساله یک دوره طولانی مدت است و بسیاری از متخصصین معتقدند نیاز به بازنگری در این دوره است.
نحوه پایش خودروها در کلان شهر تهران و سایر کلان شهرها بایستی متفاوت از شهرهایی باشد که در موضوع آلودگی هوا دغدغه مندی چندانی ندارند.
مدیرعامل ستاد معاینه فنی خودروهای شهر تهران، می افزاید: پیشنهاد ستاد معاینه فنی که تنظیم لوایح آنهم در حال اقدام است، این است که حداقل منطبق با دوره گارانتی سن معافیت از معاینه فنی طراحی شود؛ یعنی پایان دوره گارانتی شروع دوره پایش باشد. یا حتی بهتر از آن و به جهت این که حمایت بیشتری از مصرف کننده صورت بگیرد شاید قبل از پایان یافتن دوره گارانتی اگر خودروها به مراکز معاینه فنی مراجعه کنند با احصای نواقصی که در خودرو وجود دارد و هنوز در دوره گارانتی هم هست بسیاری از این نواقص می تواند رفع شود و از خیلی از هزینه‌هایی که مصرف کننده متحمل شود، خودداری شود.
خودروها سهم قابل توجهی در آلودگی هوای تهران دارند
وی تاکید می کند: برابر مطالعاتی که صورت گرفته خودروها سهم قابل توجهی در آلودگی هوای تهران دارند و در سایر کلان شهرها نیز وضع به همین منوال است. خبر خوبی به نقل از پلیس داشتیم این بود خودروهایی که به صورت دودزا در سطح شهر تردد می کنند برخط معاینه فنی شان ابطال می شود و امسال دو میلیون جریمه بابت معاینه فنی در تهران اعمال شده است.
مالکی می‌گوید: پیشنهادهایی که عنوان شد در قالب یک سری از لوایح تنظیم شده و به مراجع بالادست تقدیم کرده ایم تا بتوانیم از روش های مختلفی آنها را به نتیجه برسانیم.
لزوم بازنگری در قانون معاینه فنی
خودروهای تهران می بایست از مراکز معاینه فنی تهران گواهی بگیرند
مالکی با اشاره به اینکه بازنگری در قوانین، زمان بر است؛ زیرا اصلاح قانون باید توسط مجلس شورای اسلامی صورت بگیرد و از بخش های مختلف در حال پیگیری هستیم که در این کار تسریع شود، ادامه می دهد: حتما باید در نوع معاینه فنی یک بازنگری صورت گیرد به جهت این که حدود مجاز آلایندگی در کلان شهری مثل تهران قطعا بایستی متفاوت باشد نسبت به شهرستان یا شهرهایی که بحث کاهش آلودگی هوا یا آلودگی هوا جزو دغدغه‌ها و اولویت های مهم مدیران شهری‌شان نیست و موضوعی وجود ندارد که دغدغه مندی ایجاد کند؛ اما در تهران محدوده طرح L.E.Z باید در تمام مناطق اجرایی شود؛ چون در سال گذشته با توجه به وضعیت آلودگی هوا در تهران صرفا برخی از مناطق با این موضوع مواجه نبودند و تمام مناطق درگیرند؛ لذا حتما باید معاینه فنی سطح بندی شود.
وی با بیان اینکه نکته مهم دیگر این است خودرویی که حداقل در کلان شهرها و در تهران تردد می کند ترجیحا از خود مراکز معاینه فنی تهران معاینه فنی دریافت کند، ادامه می دهد: در حال حاضر اگر خودرویی به یک مرکز مراجعه کند و در آن مرکز نتواند موفق به گرفتن معاینه فنی شود با مراجعه به هر مرکز دیگری بعد از یک بازه زمانی دو هفته ای می تواند معاینه فنی دریافت کند. قاعدتا شاید به اصلاح دستورالعمل و یا اعمال محدودیتی در نرم افزار سیمفا برای این موضوع نیاز باشد.
میزان مراجعین در خصوص خودروهای پلاک تهران به مراکز معاینه فنی ۳۷ درصد است و ۴۰ درصد خودروها از شهرستان های اطراف تهران معاینه فنی دریافت می کنند.
دوره گارانتی خودروها بین دو تا سه سال است؛ اما دوره معافیت معاینه فنی چهار ساله است. یعنی در یک دوره یک ساله خودروها بدون این که مورد پایش قرار بگیرند در سطح شهر تردد می کنند
وی می افزاید: سهم تهران از میزان مراجعین در خصوص خودروهای پلاک تهران به مراکز معاینه فنی ۳۷ درصد است و ۴۰ درصد خودروها از شهرستان های اطراف تهران معاینه فنی دریافت می کنند و حتی بسیاری از خودروهای دولتی که پلاک تهران هستند، بعضاً از شهرستان های اطراف معاینه فنی دریافت می کنند. بنا بر اعلام سامانه یکپارچه معاینه فنی کشوری سیمفا، ستاد معاینه فنی تهران و مراکزش جزو بخش‌هایی هستند که به صورت نسبتا سختگیرانه در رابطه با پایش خودروها برخورد می کنند؛ بگونه ای که از بین خودروهایی که بار اول به ما مراجعه می کنند ۲۹ درصدشان موفق به دریافت معاینه فنی نمی شوند و میزان مردودی معاینه فنی در تهران بیشتر است و یکی از دلایلش نظارت های مستمری است که به جهت وضعیت آلودگی هوای تهران وجود دارد و مکلفیم تا نسبت به پایش سختگیرانه تری از خودروها اقدام کنیم.
مالکی با تأکید بر اینکه کلیه مراکز معاینه فنی باید تحت یک قوانین، دستورالعمل‌ها و آیین نامه های یکپارچه کشوری کار انجام دهند و نظارت بر تمام مراکز توسط متولیان امر و مسئولین ذیصلاح صورت می گیرد. تشریح می کند: بسیاری از خودروهای پلاک تهران به مراکز اقماری یا شهرستان های استان تهران مراجعه می کنند و اگر سختگیری در همه جا یکسان باشد، خودروی پلاک تهران خیلی ترجیح نمی دهد به شهرستان دیگری مراجعه کند.
صدور غیرحضوری معاینه فنی برای خودروها در تهران نداریم
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر صدور غیرحضوری معاینه فنی برای خودروها با اشاره به اینکه کلیه مراکز معاینه فنی تهران مجهز به دوربین های نظارت تصویری هستند و به محض ورود خودرو، پلاکش در سامانه سیمفا ثبت می شود، می‌گوید: در این شرایط به هیچ عنوان امکان این که به صورت غیرحضوری در مراکز تهران گواهی معاینه فنی صادر شود، نیست و حداقل در یک سال گذشته گزارشی در این خصوص هم نداشتیم.
مدیرعامل ستاد معاینه فنی خودروهای تهران از تهرانی‌ها درخواست کرد تا اگر با مورد یا تخلفی مواجه شدند با سامانه مردمی ۱۳۷ یا ستاد مرکزی معاینه فنی خودرو تماس بگیرند و گزارش دهند و مطمئن باشند به تخلفات رسیدگی می شود.
مالکی ادامه می دهد: به دفعات این درخواست را داشتیم که در خصوص خودروهایی که پلاک تهران هستند و حداقل در کلان شهرهایی که به معنای واقعی آلودگی هوا جزو دغدغه های مدیران شهری است، بازنگری شود. مبنی بر این که خودروهای پلاک این شهرها صرفا از همان کلان شهرها معاینه فنی را دریافت کنند که شاید تعدادشان هم زیاد نباشد و قابل انجام است و امیدواریم این اتفاق بیافتد.
سهم ۲۵ درصدی مراکز معاینه فنی و انجام معاینه فنی در کاهش آلودگی هوا
وی اظهار می‌کند: اگر معاینه فنی بر اساس اصول و استانداردهای درست صورت گیرد، حتما نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا ایفا می‌کند. در برخی از مطالعات یک سهم ۲۵ درصدی بابت نقش مراکز معاینه فنی و انجام معاینه فنی در کاهش آلودگی هوا در نظر گرفته می شود. حتی اگر نخواهیم با تأکید به این عدد ۲۵ درصد بپردازیم، از نقش پررنگی که می توانیم برایش در نظر بگیریم چه در بحث کاهش آلودگی هوا و چه در بحث کاهش تصادفات و افزایش سطح ایمنی، قطع به یقین نمی توان راحت چشم پوشی کرد.
لزوم افزایش تعداد دفعات مراجعه خودروهای سن بالا به مراکز معاینه فنی
اصلاح قانون معاینه فنی برای خودروهای پر پیمایش
مدیر عامل ستاد معاینه فنی خودروهای تهران با تأکید بر اینکه باید تعداد دفعات مراجعه خودروهای سن بالا به مراکز معاینه فنی افزایش یابد، به میزان مراجعه تاکسی‌ها به عنوان خودروهای پرپیمایش به مراکز معاینه فنی اشاره کرده و می‌گوید: تاکسی‌هایی که جزو ناوگان حمل و نقل عمومی شهری به حساب می آیند، در حال حاضر تعداد دفعات مراجعه شان به مراکز معاینه فنی نسبت به خودروهای شخصی دارای افزایش است. اگر تا ۱۰ سال سن داشته باشند شش ماه یک بار و بعد از ۱۰ سال هر سه ماه یک بار باید مراجعه کنند. البته باید برای تمام خودروهای پر تردد نیز این قانون لحاظ شود.
به گفته مالکی، طرح های مختلف میدانی و آمار و ارقامی که در بحث مردودی خودروهایی که معاینه فنی داشتند، ولی سنشان بالا بود و نمی توانستند شرایط مطلوب را مخصوصا در پایش وضعیت آزمون های آلایندگی حفظ کنند، نشان می‌دهد که باید برای خودروهای پر پیمایش که جزو تاکسی‌ها و ناوگان حمل و نقل عمومی هم نیستند، اما به هر جهت پر پیمایش و پر ترددند بایستی همین قانون برایشان الزام داشته باشد و دفعات مراجعه شان افزایش یابد که مطرح شده و در حال مذاکراتی با متولیان این حوزه هستیم؛ ولی در حال حاضر این خودروها مثل خودروهای شخصی به صورت سالانه مراجعه می کنند و شامل افزایش تعداد دفعات مراجعه نیستند.
وی تاکید می‌کند: نیاز است دوره معاینه فنی خودروهایی که پر پیمایش هستند و تردد می کنند و موتورسیکلت‌هایی که پر پیمایش و پرترددند کاهش یافته و دفعات آن در طول سال منطبق با خودروهای عمومی شود. با توجه به تعداد بسیار اندک میزان مراجعات موتورسیکلت‌ها اگر بخواهیم در وضعیت ترددشان سامان دهی داشته باشیم شاید لازم باشد که گام به گام و با توجه به اولویت بندی پیش برویم.
مالکی یکی از گام‌ها در مرحله نخست را سامان دهی وضعیت تردد موتورسیکلت های پر پیمایش و یا موتورسیکلت های کار در تهران دانسته و ادامه می‌دهد: این نوع موتورها هم سهمی مشابه سهم تاکسی‌ها و ناوگان حمل و نقل عمومی دارند و به ویژه در نقاط مرکزی شهر و در محدوده طرح LEZ باید تابع قوانین باشند که تاکسی‌ها و سایر خودروهای عمومی پذیرای این قوانین هستند و یکی دیگر از پیشنهادها و درخواست ستاد معاینه فنی از متولیان امر این است که حتما در میزان تعداد دفعاتی که خودروهای شخصی پر پیمایش و خودروهای دولتی به مراکز معاینه فنی مراجعه دارند، بازنگری شود؛ چرا که این خودروها به دلیل پیمایش چند برابری نسبت به یک خودروی شخصی نیازمند پایش بیشتری در طول سال هستند.
مراکز معاینه فنی کارآمد هستند؟
حدود مجاز منواکسیدکربن در معاینه فنی عادی هفت دهم و در معاینه فنی برتر ششم دهم است
وی در مورد کارآمدی مراکز معاینه فنی خودروهای تهران با تأکید بر اینکه تجهیزاتی که آزمون های فنی و ایمنی را انجام می دهند مثل تست ترمز، کمک فنر، همراستایی و میزان فرمان آزمون های استانداردی هستند که همه جای دنیا به همین شکل این آزمون‌ها انجام می شود، می افزاید: قطعا خودرویی که نقص داشته باشد در این آزمون‌ها شناسایی خواهد شد.
آلایندگی ناکس را اندازه گیری نمی‌کنیم
حدود مجاز منواکسیدکربن در اتحادیه اروپا سه دهم است
مدیرعامل ستاد معاینه فنی خودروهای تهران اظهار می‌کند: در خصوص حدود مجاز آلایندگی اختلاف نظرهایی وجود دارد؛ مثلا در حال حاضر آلایندگی ناکس را اندازه گیری نمی کنیم و منواکسید کربن و هیدروکربن های سوخته نشده اندازه گیری می شود و مورد پایش قرار می گیرد و یا حتی حدود مجاز منواکسید کربن در معاینه فنی عادی هفت دهم و در معاینه فنی برتر شش دهم در نظر گرفته می شود. در حالی‌که برابر اتحادیه اروپا در حوزه صنعت معاینه فنی منواکسید کربن سه دهم در نظر گرفته می شود.
به گفته مالکی، این مواردی است که درخواست دادیم سازمان محیط زیست که سازمان متولی امر است در مرحله اول نسبت به حدود مجاز آلایندگی بازنگری کرده و در مرحله دوم نیز در موردآلاینده هایی که بایستی مورد پایش و سنجش باشند، اقدام کند و کمیته هایی تشکیل شود و در این کمیته ها بحث و تبادل نظر شود تا در حوزه آلودگی هوا و نقش معاینه فنی این آزمون های آلایندگی بتوانند به بهترین حالت ایفای نقش کنند. البته باز هم تأکید می‌کنم که در قسمت فنی و ایمنی که شاید اهمیت کمتری از حوزه آلودگی هوا نداشته باشد یقینا معاینه فنی بسیار تاثیرگذار است.
وی درباره تکالیف برنامه هفتم توسعه برای معاینه فنی نیز تأکید می‌کند: یک سری موضوعات محیط زیستی مطرح شده ولی در خصوص معاینه فنی مورد خاصی تأکید نشده است. اما حالا بیشتر بحث بازنگری ماده شش قانون هوای پاک را داریم که رایزنی‌هایی با کمیسیون محیط زیست مجلس و هم با سازمان حفاظت محیط زیست صورت گرفته و دوره معافیت خودروها و حتی خودروهای فرسوده و بازنگری آیین نامه اجرایی ماده هشت قانون هوای پاک درباره سن مرز فرسودگی مطرح شده و علیرغم این که این آیین نامه ابلاغ شده، ولی ساز و کار اجرایش در سامانه سیمفا وجود ندارد.
مدیرعامل ستاد معاینه فنی خودروهای تهران در خاتمه تأکید می‌کند: مجددا وزارت کشور روی این آیین نامه کار می کند و به نظر می رسد سن مرز فرسودگی به سن فرسودگی برگردد، ولی هنوز چیزی به صورت ابلاغ شده به دست ما نرسیده است.