در شرایطی که قبض‌های برق و گاز سال‌به‌سال سنگین‌تر می‌شوند و ساختمان‌ها سهم بزرگی از مصرف انرژی کشور را به خود اختصاص داده‌اند، یک مقرره فنی می‌تواند ورق را برگرداند. «مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان» نه‌تنها ابزاری برای کاهش مصرف انرژی و آلاینده‌هاست، بلکه فرصتی استراتژیک برای ساخت شهرهایی هوشمند و پایدار محسوب می‌شود. حالا کشور در آستانه ابلاغ ویرایش جدید این سند قرار دارد؛ نسخه‌ای که با تکیه بر فناوری‌های نو، می‌تواند گامی مؤثر در کاهش ناترازی انرژی بردارد.
به گزارش هفت گرد، تصور کنید در دل سرمای زمستان یا گرمای طاقت‌فرسای تابستان، خانه‌ای دارید که بدون مصرف بی‌رویه گاز و برق، همیشه هوایی دلپذیر دارد؛ نه صدای دائمی کولرهای پرمصرف اذیت‌تان می‌کند، نه نگران قبض‌های نجومی هستید. این تصویر ایده‌آل امروزه دیگر فقط یک رؤیا نیست، بلکه در سایه بهره‌گیری از فناوری‌های نو و اجرای قوانین به‌روز می‌تواند به واقعیت بپیوندد.
«مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان» سعی دارد تا سهمی‌در تحقق این رؤیا داشته باشد. در دنیایی که بحران انرژی و آلودگی محیط‌زیست، مرزهای هشدار را پشت سر گذاشته‌اند، حالا ساختمان‌ها دیگر پناه انسان‌ها نیستند بلکه خود به یکی از عوامل بحران تبدیل شده‌اند. اینجاست که مبحث نوزدهم، همچون نقشه‌ای مهندسی‌شده برای ساختن خانه‌هایی کم‌مصرف و آینده‌نگر، به میدان می‌آید؛ مقرراتی که به گفته کارشناسان اگر جدی گرفته شود، می‌تواند نقطه عطفی در مدیریت مصرف انرژی در ایران باشد؛ چرا که ایران کشوری است که با وجود منابع غنی انرژی، یکی از پرمصرف‌ترین‌های دنیاست.
تولد یک الزام ملی
مبحث نوزدهم نخستین بار در سال ۱۳۷۰ با هدف بهینه‌سازی مصرف انرژی در ساختمان‌های کشور تدوین شد. طی دهه‌های گذشته و با تشدید بحران انرژی، آلودگی‌های زیست‌محیطی و افزایش هزینه‌های سوخت، این مبحث چندین بار مورد بازنگری قرار گرفت و آخرین نسخه آن در سال ۱۳۹۹ ابلاغ شده است. این مقررات اکنون برای کلیه ساختمان‌های دولتی، عمومی و خصوصی نوساز الزامی است.
مطابق با نسخه مصوب، مبحث نوزدهم پنج محور اصلی را دربرمی‌گیرد که به این شرح است:
عایق‌کاری حرارتی اجزای پوسته ساختمان
شامل الزام به استفاده از مصالح و پوشش‌های عایق در دیوارها، سقف، کف و پنجره‌ها برای جلوگیری از هدررفت انرژی.
کنترل نفوذ هوا
استفاده از درزگیرهای مناسب و استانداردسازی درب‌ها و پنجره‌ها برای کاهش نشت هوای گرم یا سرد به داخل و خارج ساختمان.
سیستم‌های تأسیساتی (گرمایشی، سرمایشی و تهویه)
طراحی و انتخاب تجهیزات کم‌مصرف با راندمان بالا و مجهز به سیستم‌های کنترل هوشمند.
روشنایی طبیعی و مصنوعی
استفاده از نور روز، لامپ‌های LED و سنسورهای روشنایی به‌منظور کاهش مصرف برق در طول شبانه‌روز.
انرژی‌های تجدیدپذیر
تشویق به بهره‌گیری از انرژی خورشیدی و سایر منابع پاک، به‌ویژه در ساختمان‌های عمومی و تجاری.
به اعتقاد کارشناسان، مطالعات نشان می‌دهد اجرای صحیح مبحث نوزدهم می‌تواند تا ۴۰ درصد در مصرف انرژی ساختمان‌های مسکونی صرفه‌جویی ایجاد کند. این میزان صرفه‌جویی در مقیاس ملی تأثیر چشمگیری بر کاهش مصرف گاز طبیعی و برق خواهد داشت.
با وجود الزام قانونی، اجرای مبحث نوزدهم در بسیاری از پروژه‌های ساختمانی با موانعی همچون هزینه اولیه بالا برای عایق‌کاری و تجهیزات کم‌مصرف، کمبود نیروی متخصص و نبود مشوق‌های دولتی مواجه است. این در حالی است که در کشورهای توسعه‌یافته، دولت‌ها با ارائه وام‌های سبز، معافیت‌های مالیاتی و گواهی‌نامه‌های بهره‌وری، سازندگان را به رعایت چنین مقرراتی ترغیب می‌کنند.
در شرایط کنونی که بحران انرژی و گرمایش زمین به تهدیدی جهانی تبدیل شده، مقرراتی نظیر مبحث نوزدهم نه‌تنها راهی برای کاهش هزینه‌های خانوارهاست، بلکه رویکردی ضروری برای کاهش آلاینده‌ها و حفظ منابع نسل‌های آینده به شمار می‌رود؛ چرا که مقرراتی نظیر مبحث نوزدهم نه‌تنها راهی برای کاهش هزینه‌های خانوارهاست، بلکه رویکردی ضروری برای کاهش آلاینده‌ها و حفظ منابع نسل‌های آینده به شمار می‌رود.
اکنون که نسخه جدید این مبحث نیز در آستانه ابلاغ قرار دارد، انتظار می‌رود با ایجاد زیرساخت‌های اجرایی و مشوق‌های اقتصادی، این مقررات بیش از پیش از حالت یک توصیه مهندسی، به یک الزام ملیِ مؤثر و قابل اجرا تبدیل شود.
دنیای امروز، آینده کشورها نه فقط در ذخایر زیرزمینی، بلکه در نحوه مصرف منابع‌شان رقم می‌خورد. مبحث نوزدهم فرصتی است برای بازنگری در سبک ساخت‌وسازهایمان؛ فرصتی که نباید از آن غفلت کرد. شاید زمان آن رسیده باشد که هم دولت و هم مردم، مبحث نوزدهم را نه‌به‌عنوان یک اجبار اداری، بلکه به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری هوشمندانه برای آینده‌ای پایدار تلقی کنند.