اورامانات یا هورامانات منطقه ای وسیع در جنوب استان کردستان است که تا مریوان ۷۵ کیلومتر و تا سنندج ۱۷۰ کیلومتر فاصله دارد. این منطقه در دل کوه های سر به فلک کشیده زاگرس قرار دارد که از جنوب غربی به ارتفاعات اورامان تخت و از شرق به ارتفاعات کوسالان منتهی می شود. پوشش گیاهی غنی اورامان که شامل درختان بلوط، گلابی وحشی و زالزالک است، این منطقه را به مکانی ایده آل برای جنگل گردی تبدیل کرده است.

نامگذاری
در مورد اسم اورامانات نظریه‌های متفاوتی وجود دارد، برخی اورامان را از ترکیب اهورا و مان (به معنی سرزمین و جایگاه) می‌دانند که معنای آن سرزمین اهورامزداست. برخی اورامان را از ترکیب هور به معنای خورشید و مان ب معنی سرزمین و جایگاه می‌دانند که معنای آن سرزمین خورشید است. اما عده‌ای اعتقاد دارند که اورامان سرزمینی است که باقیمانده قوم هوریان را که در هزاره سوم پیش از میلاد زندگی می کردند در خود جای داده به همین دلیل آن را هورامانات یا اورامانات می‌نامند.

معماری اورامانات
روستای شگفت انگیز اورامان به سبب سیستم پلکانی خانه‌ها که پشت بام یک خانه حیاط خانه دیگر یا قسمتی از محل گذر است و از این نظر به روستای ماسوله گیلان شباهت زیادی دارد، به روستای هزار ماسوله معروف است. اورامان در قلب کوهستان قرار گرفته و همین امر سبب شده که سنگ ماده‌ی اصلی در ساخت خانه های این روستا باشد. به این شیوه‌ی ساخت یعنی استفاده از سنگ برای ساخت خانه‌ها و عدم استفاده از ملات خشکه چین می گویند.

فرهنگ، سنن و آداب و رسوم اورامانات
در منطقه اورامان حدودا ۵۴۰ خانواده زندگی می‌کنند که به زبان هورامی حرف می‌زنند و دارای لباس و آداب و رسوم خاص خود می‌باشند. لباس محلی مردان اورامی چوخه، پانتول، هلکی شال، دستار، فرنجی و کله بال است و زنان اورامی از جانی، کلنجه، شال، کلاه و کلله به عنوان لباس محلی استفاده می‌کنند. مردمان اورامان از کرک نوعی بز به نام “مه ریز” که پشم بسیار لطیفی دارد شال‌هایی به طول ۲۶ سانتی متر و عرض ۲۵ سانتی متر می‌بافند که این شال قسمتی از لباس مردان اورامانی است.
موسیقی در فرهنگ مردم اورامان جایگاه ویژه‌ای دارد البته موسیقی اصیل و سنتی خودشان همچون چیله و کنالیل، در ضمن پایکوبی‌های گروهی جزء لاینفک زندگی مردمان کرد خصوصا اورامانی هاست. مردم فرهنگ‌مدار اورامان آداب و رسوم و آئین‌های منحصربفرد و زیبایی دارند که یکی از مهمترین آنها مراسم پیر شالیار است. این مراسم دوبار در سال یکبار در نیمه اردیبهشت و بار دیگر در نیمه بهمن انجام می شود.

صنایع دستی و سوغات اورامانات
منطقه اورامان صنایع دستی زیادی دارد که هرکدام را می‌توانیم به عنوان سوغات این منطقه به عزیزانمان هدیه بدهیم. از جمله‌ی این صنایع می توان گلیم، سجاده، سبد، شال، فلزهای کار شده، پارچه‌ها و لباس های منجوق دوزی شده، گیوه، ظرفهای چوبی ساخته شده از چوب ارغوان، ظروف سفالی و همچنین خشکبار، شیر، پنیر، نان کلانه و محصولات کشاورزی نظیر گردو، قارچ، انگور، کرفس، انجیر، کنگر و … را نام برد. آش دوغ، رشته پلو، خورش خلال بادام، آش گزنه، ترخینه و ساوار پیلاو (که با گندم جوشانده درست می‌شود) هم از جمله غذاهای لذیذ و معروف ناحیه اورامان است.

مکان‌های تاریخی و جاذبه‌های دیدنی اورامانات
اورامان در نزدیکی دو رودخانه لیله و سیروان قرار گرفته که این رودها از زیبایی‌های این منطقه به شمار می رود. اورامان، جنگل و کوه و رودخانه را در خود جای داده و همه‌ی این عوامل در کنار هم باعث شده که هر گردشگری بخواهد حداقل یک بار هوای عالی بهار و تابستان این منطقه را تجربه کند. ضمن اینکه جاده‌های منتهی به این روستا به دلیل داشتن پیچ و خم زیاد و دره‌های عمیق، سبب می شود شما از همان ابتدا مطمئن شوید که بهترین مکان را برای گشت و گذار انتخاب کرده‌اید.
دیگر جاذبه ی طبیعی اورامان، دریاچه زریبار یا زریوار است که در واقع یک تالاب بین‌المللی است و از هیچ رودی سرچشمه نمی‌گیرد. آب این تالاب، شیرین است و با وجود اینکه نکته‌های ناشناخته زیادی در مورد آن برای محققان وجود دارد، اما یکی از منحصر بفردترین تالاب‌های آب شیرین جهان می‌باشد.
اگر به اورامان سفر کردید، به هیچ وجه روستای نگل که در ۲۵ کیلومتری سرو آباد قرار گرفته و در آن قرآنی وجود دارد که به قرآن نگل معروف است و متعلق به قرن پنجم هجری می باشد را از دست ندهید. اگر هنگام پیاده روی از روستا خارج شوید بعد از حدود ۴ کیلومتر به روستای بلبر می رسید که بخاطر آبشار زیبا و خاطره انگیزش بسیار معروف است، حتما سری هم به آنجا بزنید.
اما اورامان به غیر از جاذبه‌های طبیعی، مکان‌های تاریخی زیادی هم در خود جای داده است، از جمله: مقبره و خانه پیر شالیار، مسجد حضرت عبدالله که از سنگ و چوب گردو ساخته شده ضمن اینکه شما می‌توانید در صورتی که از سنندج به اورامان می روید، مکان های تاریخی سنندج مثل مسجد جامع، عمارت خانه کرد، حمام خان، بازار سر پوشیده و حمام شیشه ای را هم ببینید.

مسیر دسترسی به اورامانات
در صورتی که با خودروی شخصی و از تهران به اورامان می روید، دو راه برای شما وجود دارد. یا از سنندج به اورامان بروید یا از کرمانشاه. اگر قصد دارید از سنندج به اورامان بروید، از تهران وارد اتوبان ساوه به سمت همدان شوید، بعد از همدان به سنندج بروید و از سنندج به سمت مریوان راهی شوید، در این جاده بعد از ۱۵ کیلومتر خروجی نودشه و پاوه را می بینید. وارد آن شده پس از ۳۵ کیلومتر خروجی جاده اورامان در سمت چپ شما مشخص است. به آن وارد شوید، بعد از ۱۰ کیلومتر به روستای اورامان می‌رسید