بمب اتمی اوج نوآوری و نبوغ بشریت در زمینه تخریب و نابودی است. اگرچه در ابتدا بسیاری از سلاح‌های هسته‌ای روی کاغذ و در شرایط آزمایشگاهی توسعه پیدا کردند، اما خیلی زود نوبت به آزمایش‌های واقعی بمب‌های هسته‌ای رسید.
به گزارش هفت‌گرد به نقل از دیجیاتو، کشورهای مختلف مناطق دورافتاده را برای آزمایش تسلیحات خطرناک انتخاب کردند. حالا ببینیم چه بلایی سر این مناطق آمده و در چه شرایطی قرار دارند.
اکثر قدرت‌های اتمی جهان در طول چندین دهه، صدها آزمایش کوچک و بزرگ هسته‌ای را در مناطق دورافتاده انجام داده‌اند. خوشبختانه اکثر این آزمایش‌ها از اواخر دهه 1990 به بعد متوقف شد و کشورهایی مثل هند، چین و پاکستان دیگر چنین بمب‌هایی منفجر نکردند. ولی سایت‌هایی که این آزمایش‌ها در آن‌جا انجام شده و میراثی که از این انفجارها به جا مانده، هنوز در گوشه و کنار زمین وجود دارد.
در تاریخ چند آزمایش اتمی انجام شده است؟
با توجه به قدرت بی‌نظیر سلاح‌های هسته‌ای در تخریب، انفجار بمب‌ها تا سال‌ها و دهه‌ها بعد به شکل آلودگی رادیواکتیو پابرجا می‌ماند. بنابراین اکثر این آزمایش‌ها در نقاط دور از دسترس انجام می‌شوند و حتی برخی از این نواحی به نقاط محبوب آزمایش‌های اتمی تبدیل شده‌اند.
ایالات متحده آمریکا از نظر تعداد آزمایش‌های اتمی مقام اول را در اختیار دارد و تاکنون مجموعاً 1032 آزمایش هسته‌ای انجام داده است. در رده دوم، با فاصله تقریبا کمی نام اتحاد جماهیر شوروی با 727 آزمایش اتمی دیده می‌شود. این آزمایش‌ها گاهی تفاوت‌های زیادی با یکدیگر دارند و برخلاف تصور عمومی، همه آن‌ها با رهاسازی بمب از آسمان انجام نشده‌اند. در واقع، بسیاری از بمب‌ها برای منفجر شدن نیاز ندارند به زمین برخورد کنند.
منطقه آزمایش‌های اتمی آمریکا در نوادا
برای مثال، بسیاری از آزمایش‌های اتمی، به‌طور دقیق 528 مورد از آن‌ها، در اتمسفر رخ داده‌اند. ابتدا تصور می‌شد که با این روش می‌توان از آسیب‌های جانبی بمب‌های اتمی جلوگیری کرد، اما دانشمندان خیلی زود متوجه شدند که این بمب‌ها اگر مخرب‌تر نباشند، به اندازه بمب‌هایی که به زمین برخورد می‌کنند، آسیب‌زا هستند.
از آن‌جایی که انفجارهای اتمسفری و زمینی مقدار بسیار زیادی مواد رادیواکتیو منتشر می‌کردند، دانشمندان به سمت انفجارهای زیرزمینی و زیردریایی روی آوردند و این روش به رایج‌ترین روش آزمایش بمب‌های اتمی تبدیل شد. با این حال، انفجارهای زیرزمینی و زیردریایی‌ها همچنان آلودگی رادیواکتیو ایجاد می‌کنند و به اکوسیستم‌های محلی آسیب می‌زنند.
وضعیت فعلی مناطق آزمایش بمب‌های اتمی چگونه است؟
همان‌طور که گفتیم، تاکنون بمب‌های اتمی زیادی در سراسر جهان منفجر شده‌اند. برخی از این مناطق بارها و بارها در آزمایش‌ها به کار رفته‌اند. همه این مناطق به دلایل امنیتی در دور از سکونت‌گاه‌های مردمی قرار دارند، اما تقریبا همه قاره‌ها طعم تلخ این انفجارها را تجربه کرده‌اند. در ادامه تعدادی از معروف‌ترین مناطق مورد استفاده در آزمایش‌های هسته‌ای را با هم بررسی می‌کنیم تا ببینیم امروز چه وضعیتی دارند.
1. هیروشیما و ناگازاکی در ژاپن
وقتی صحبت از بمب‌های اتمی به میان می‌آید، دو شهر هیروشیما و ناگازاکی احتمالا اولین اسم‌هایی است که در ذهن هر فردی نقش می‌بندد. اولین مورد استفاده تهاجمی از تسلیحات هسته‌ای در سال 1945 در این دو شهر اتفاق افتاد و تقریبا آن‌ها را از صحنه روزگار محو کرد.
این اقدام اگرچه بسیار تأسف‌برانگیز و جنجالی بود و هنوز مخالفان بسیار زیادی دارد، اما عده‌ای باور دارند که موجبات تسلیم شدن ژاپن و پایان جنگ جهانی دوم را فراهم کرد. دو بمب «فت من» و «لیتل بوی» در مقایسه با استانداردهای امروزی قدرت بسیار کمی داشتند، اما به معنای واقعی کلمه و به‌صورت استعاری دنیا را به لرزه درآوردند. اثرات فاجعه‌بار انفجار این دو بمب چنان سهمگین بود که کشورها از آن زمان تاکنون دیگر دست به استفاده از این بمب‌های اتمی نزده‌اند.
هیروشیما 6 اوت 1945 (15 مرداد 1324) هدف حمله‌ای قرار گرفت که باعث مرگ 70 هزار انسان شد. تخمین زده می‌شود که 70 هزار نفر دیگر هم بر اثر این انفجار آسیب جدی دیدند و به فاصله کوتاهی از دنیا رفتند. این بمب اتمی بخش‌های عمده‌ای از هیروشیما را نابود کرد. مسمومیت ناشی از تشعشعات باعث شد خیلی زود آمار تلفات به 200 هزار نفر برسد. تقریبا همه این قربانیان غیرنظامی بودند.
ناگازاکی به فاصله کوتاهی بعد از هیروشیما هدف حمله قرار گرفت و 40 هزار نفر در لحظه جان باختند. 60 هزار نفر دیگر آسیب جدی پیدا کردند و خیلی از آن‌ها به فاصله کوتاهی از دنیا رفتند. این انفجار موجب نابودی هر چیزی شد که در شعاع 5 کیلومتری محل برخورد قرار داشت. شعاع تخریب در این انفجار کمتر بود، چون جغرافیای شهر با هیروشیما تفاوت داشت. ولی در مجموع گفته می‌شود که حدود 225 هزار نفر به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر اثر این حمله جان دادند.
ناگازاکی هم تا حد زیادی به شرایط عادی برگشته و بازسازی شده است. سطح تابش در این شهر فوق‌العاده کم شده و حالا ایمن تلقی می‌شود.
2. سایت آزمایش نوادا در آمریکا
سایت آزمایش نوادا اولین بار در سال 1950 توسط رئیس جمهور ترومن تاسیس شد. این سایت در بازه زمانی سال‌های 1951 تا 1992 میزبان 1021 انفجار اتمی زمینی و اتمسفری بود. مرکز نوادا که تحت کنترل وزارت انرژی ایالات متحده قرار دارد، در فاصله 105 کیلومتری شمال غربی لاس وگاس قرار گرفته است.
آزمایش‌های سایت نوادا ابتدا ساده و شامل بمب‌های گرانشی کوچک بود که خرابی زیادی به جا نمی‌گذاشت. در اواخر دهه 1950، تعداد آزمایش‌های نوادا آن‌قدر زیاد شده بود که ابر قارچی در آسمان این منطقه از فاصله 160 کیلومتری دیده می‌شد و به یک جاذبه گردشگری تبدیل شده بود.
شهر لاس وگاس گاهی اوقات بر اثر این آزمایش‌ها زلزله‌های ملموسی را تجربه می‌کرد. ولی از آن دردناک‌تر بادهایی بودند که آلودگی‌های اتمی را به سمت شرق به شهر سنت جورج در ایالت یوتا می‌بردند. البته یکی از دلایلی که باعث انجام تعداد زیادی آزمایش اتمی در نوادا شد، همین بررسی آثار مخرب بمب‌های اتمی بود.
این آزمایش‌ها آمار ابتلا به انواع سرطان از جمله سرطان خون، لنفوم، تیروئید، سینه، ملانوما، استخوان، مغز و دستگاه گوارش را از دهه 1950 به بعد افزایش داد. آخرین بمب اتمی در نوادا در سال 1992 منفجر شد.
این سایت امروزه تحت نظر قرار گرفته و از لحاظ سطح آلودگی رادیواکتیو بررسی و نتایج این بررسی‌ها هر سال از سوی وزارت انرژی آمریکا منتشر می‌شود. همچنین از این سایت برای برنامه‌های دفاعی اداره ملی امنیت هسته‌ای، تحقیقات صنعتی و برنامه‌های توسعه استفاده می‌شود.
3. آمچیتکا در آلاسکا
جزایر آمچیتکا واقع در مجمع‌الجزایر آلیوتی آلاسکا میزبان آزمایش برخی از اولین بمب‌های هیدروژنی آمریکا بود. ایالات متحده از این منطقه برای سه آزمایش اتمی زیرزمینی استفاده کرد و اثرات این آزمایش‌ها تا امروز در آن نواحی برجای مانده است.
اولین آزمایش از سه آزمایشی که در آمچیتکا انجام گرفت، مربوط به بمبی به نام «لانگ شات» با وزن 80 هزار تن بود که در سال 1965 تست شد. آزمایش دوم «میلرو» نام داشت که 10 برابر قوی‌تر از لانگ شات بود و در سال 1969 انجام گرفت. این آزمایش زیرزمینی باعث به وجود آمدن مجموعه‌ای از زلزله‌های کوچک و زمین‌لغزش‌های بزرگ شد.
بعد از این دو آزمایش، فعالان محیط زیست اعلام کردند که این منطقه دچار نشت زباله‌های رادیواکتیو شده، اما شورای انرژی اتمی آمریکا و پنتاگون این ادعا را رد کردند. از این رو، آزمایش بعدی در ابعاد بزرگ‌تر انجام شد. بمب هسته‌ای «کانیکین» یک بمب 5 مگاتنی بود که تقریبا 385 برابر بمب هیروشیما قدرت داشت.
انفجار این بمب چنان عظیم بود که زمین لرزه‌ای به بزرگی 7 ریشتر را به وجود آورد. این انفجار دهانه‌ای 18 متری را در این جزیره به وجود آورد و باعث مرگ هزاران سمور، پرنده و دیگر پستانداران در معرض خطر شد. بمب کانیکین گوشته زمین را پاره و شکاف «وایت الیس» را به یک دهانه رادیواکتیو خطرناک تبدیل کرد.
نمونه‌هایی که از خون روستاییان آلیوتی یکی جزایره نزدیک این منطقه به دست آمده بود نشان از سطح بالای تریتیوم و سزیوم-137 (مواد رادیواکتیو) داشت که هر دو از عوامل سرطان‌زا به حساب می‌آیند. تحقیقات بیشتر همچنین نشان داد که 1500 نفر از کارمندان این آزمایش به شدت آلوده شده و تحت تاثیر تشعشعات این بمب قرار گرفته بودند.
مرکز آمچیتکا در سال 1971 تعطیل شد اما هنوز ارزیابی‌های گاه و بیگاه محیطی برای اندازه‌گیری آسیب‌ها ادامه دارد. محققان مستقل می‌گویند سطح تشعشعات این منطقه هنوز بالاست، اما وزارت انرژی آمریکا این ادعاها را رد می‌کند.
4. سرزمین‌های اقیانوس آرام
جزایر مارشال یکی از اصلی‌ترین نقاط برای آزمایش‌های اتمی آمریکا بود و از مجموعه‌ای از انفجارهای زمینی، اتمسفری و زیردریایی میزبانی کرد. یکی از بمب‌هایی که در این مناطقِ موسوم به Pacific Proving Grounds آزمایش شد، «کسل براوو» نام داشت. این بمب گرماهسته‌ای انفجاری را به وجود آورد که دو و نیم برابر قوی‌تر از انتظارات بود و خرابی‌هایی را به بار آورد که انتظارش نمی‌رفت.
قدرت این بمب 1000 بار بیشتر از بمب مورد استفاده در هیروشیما بود. با انفجار بمب کسل براوو در سال 1954 ذرات رادیواکتیو در منطقه‌ای به اندازه 11200 کیلومتر گسترده شد و تمامی جزایر اطراف، نیروهای اجرایی و حتی کارگران یک قایق ماهی‌گیری ژاپنی را که ندانسته وارد این محدوده شده بودند، آلوده کرد. تشعشعات حاصل از این انفجار باعث شد شهروندان جزیره «رانگلپ» خانه و کاشانه خود را ترک کنند و هرگز به آن‌جا برنگردند.
بررسی‌های زیست‌محیطی در سال 1978، یعنی 24 سال بعد از انفجار براوو، نشان داد که حیات گیاهی و دریایی در جزایر اطراف هنوز دارای سطح نگران‌کننده‌ای از تشعشعات است. 4000 هزار نیروی آمریکایی در سال‌های 1977 تا 1979 به این جزایر فرستاده شدند تا آلودگی‌های 43 سایت آزمایش هسته‌ای را از بین ببرند.
با این‌حال، خیلی از همین سربازان بعدا با بیماری‌های وخیمی مثل سرطان درگیر شدند. گزارش‌ها حاکی از آن است که حتی فرزندان این افراد هم با نرخ بالای مشکلات ژنتیکی متولد شدند. امروزه فقط دو جزیره «انوتاک» و «اوتیریک» میزبان جمعیت مناسبی از انسان‌هاست. با این حال، هنوز بسیاری از مناطقی که پیرامون این جزیره‌ها قرار دارند، سطح رادیواکتیو بالایی دارند.
5. سمیپالاتینسک در قزاقستان
سیمپالاتینسک که در گذشته با نام «سِمِی» شناخته می‌شد، یکی از مراکز آزمایش هسته‌ای محبوب اتحاد جماهیر شوروری بود. این منطقه در شمال شرق قزاقستان قرار داشت و در بازه زمانی 1949 تا 1989 حدود 456 آزمایش هسته‌ای را به خود دید.
خود منطقه آزمایش‌ها فقط حدود 150 کیلومتر با شهر فاصله داشت. بنابراین توجهی زیادی به سلامت کارمندان و شهرمندان مناطق اطراف نمی‌شد و بسیاری با تبعات شدید این آزمایش‌ها روبرو شدند. آزمایش‌های اتمی سمیپالاتینسک حدود 1.5 میلیون نفر از شهروندان قزاقستان را با تشعشعات هسته‌ای درگیر کرد. بسیاری از آن‌ها به سرطان و دیگر بیماری‌های خطرناک مبتلا شدند.
در آن حوالی زمانی گفته می‌شد که قرار است آلودگی‌های ناشی از زباله‌های اتمی کنترل شود، اما بخش عمده این زباله‌ها به همان شکل در این منطقه رها شد. بعدها عده‌ای که می‌خواستند فلزات این مراکز را تخلیه کرده و بفروشند، دوباره آلودگی‌های تابشی را پخش کردند.
محققان در سال 2002 مدعی شدند نرخ جهش زایا در فرزندان افرادی که به‌طور مستقیم در معرض این آزمایش‌های هسته‌ای قرار داشتند، 50 درصد بیشتر از گروه‌های کنترل بود. از زمان سقوط شوروی، بخشی از این مناطق پاکسازی شده، اما برخی قسمت‌ها هنوز شدیداً آلوده است و مقدار زیادی پلوتونیوم دارد.
6. عین اکر در الجزایر
فرانسه در دهه 1960 حدود 13 سلاح هسته‌ای را در منطقه‌ای به نام «عین اکر» (In Ekker) در الجزایر آزمایش کرد. بخش عمده این آزمایش‌ها زیرزمینی بود و بمب‌ها در سایتی در «تن افلا» در رشته کوه «هقار» منفجر می‌شدند. فرانسه اولین بمب‌های اتمی خود را در این منطقه آزمایش کرد و قدرت آن‌ها از چند کیلوتن تا بیش از 30 کیلوتن بود.
افزون بر بمب‌های زیرزمینی، چند بمب گرانشی هم با اسم مستعار «پولن» آزمایش شد. ارتش فرانسه همچنین در سال‌های 1964 تا 1966 پنج آزمایش پخش پلوتونیوم را با نام «پلوتو» اجرا کرد تا دریابد که در صورت انفجار بمب‌های پلوتونیوم چه اتفاقی می‌افتد. این کشور اجازه داد که باد مواد رادیواکتیو را بردارد و آن‌ها را در صحرا پخش کند تا اثرات این بمب‌ها مشخص شود.
این آزمایش‌ها باعث آلودگی رادیواکتیو گسترده در خاک، هوا و منابع آبی زیرزمینی شد. صدها کارمند ارتش و شهروند محلی هم در معرض سطح بالایی از مواد رادیواکتیو قرار گرفتند. در نتیجه، گزارش‌های محلی می‌گویند سطح ابتلا به سرطان، آب مروارید، نازایی و سایر بیماری‌های جدی در آن ناحیه افزایش یافت. امروزه هنوز بخش‌های بزرگی از این منطقه به شکل زمین‌های بایر رادیواکتیو دست‌نخورده باقی مانده‌اند.
7. پونگیه-ری در کره شمالی
تنها کشوری که اخیرا مشغول آزمایش‌های اتمی بوده، کره شمالی است. این کشور تا چند وقت پیش بمب‌های هسته‌ای خود را یک مرکز زیرزمینی در منطقه پونگیه-ری آزمایش می‌کرد. با این حال، چند سال قبل اخباری منتشر شد که نشان می‌داد، این مرکز به خاطر تعدد آزمایش‌های اتمی ناپایدار و تعطیل شده است. یکی از آزمایش‌های این مرکز در سال 2017 زلزله‌ای به بزرگی 6.3 ریشتر ایجاد کرد.
سایت آزمایشی پونگیه-ری فقط 100 کیلومتر با مرز چین فاصله دارد و شهرهای چینی زمین لرزه‌های حاصل از آزمایش‌های این کشور را حس کرده‌اند. کره شمالی در سال 2018 اعلام کرد که این مرکز را تعطیل و برنامه‌های هسته‌ای و موشک‌های بالستیک قاره‌پیمای خود را به‌طور موقت معلق می‌کند.
اطلاعات زیادی درباره شرایط این منطقه در دسترس نیست، اما بعید به نظر می‌رسد که زلزله تنها اثر به جا مانده از این آزمایش‌ها بوده باشد.