ضرورت اصلاح قانون به‌کارگیری سلاح برای محیطبانان
به تعریف قانون محیطبان، ضابط خاص است و برای استفاده از سلاح باید تابع قوانینی باشد. قوانینی که شرایط را برای محیطبانان سخت می‌کند و گاهی آنها را به پای چوبه دار می‌کشاند.
حجت نظری، وکیل پایه یک دادگستری، در گفتوگو با هفت‌گرد، توضیح داد قانون بکارگیری سلاح ازسوی ماموران نیروهای مسلح یک قانون کلی و عمومی برای آنهایی است که اجازه استفاده از آن دارند. که البته بعد از مدتی ضابطین هم شامل این قانون شدند تا بتوانند از سلاح استفاده کنند. دو نوع ضابط وجود دارند. ضابطین خاص و ضابطین دادگستری. محیطبانان جزو ضابطین خاص هستند که موظفند برای استفاده از سلاح، از قانون “بکارگیری سلاح ازسوی ماموران نیروهای مسلح ” تبعیت کنند.
قانون بکارگیری سلاح ازسوی ماموران نیروهای مسلح در موارد ضروری، دستورالعمل تشریح یگان‌های حفاظت در دستگاه‌های اجرایی، آیین‌نامه اجرایی قانون حفاظت از بِه سازی محیط زیست و دستوالعمل خدمتی گارد محیط زیست از جمله قوانینی هستند که محیطبانان موظف به انجام آن هستند. اما به گفته نظری، درگیری‌های محیطبانان با شکارچیان غیرمجاز همیشه به ضرر محیطبان است. چرا که شکارچیان از نواقص قانونی آگاه هستند و می‌توانند بر رفتار محیطبان غلبه کنند.
طبق تبصره ۳ بند ۱۰ ماده ۳ در قانون بکارگیری سلاح، ماموران مسلح در کلیه موارد مندرج در مورد این قانون در صورتی مجاز از استفاده از سلاح هستند که اولا چاره‌ای جز بکارگیری سلاح نداشته باشد. ثانیا مراتب زیر را رعایت کنند:
ماموران مسلح موظف هستند پیش از شلیک این سلسله مراتب را به ترتیب رعایت کنند: ابتدا تیر هوایی شلیک کنند، در مرحله دوم تیراندازی کمر به پایین و در نهایت تیراندازی کمر به بالا. اما حجت نظری تاکید می‌کند رعایت این سلسله مراتب برای یک محیطبان خیلی سخت است. چرا که با شرایط سخت طبیعت او چطور باید بفهمد چاره‌ای جز بکارگیری سلاح ندارد؟ و در تعقیب و گریز در آب و هوای سرد و یا پستی و بلندی‌ها او چطور می‌تواند هدف‌گیری دقیقی برای تیراندازی به پایین‌تر از کمر یا بالاتر از آن داشته باشد؟ ازسویی شکارچی غیرمجاز رو به او اسلحه گرفته است. محیطبان چطور می‌تواند ذهن‌خوانی کند و رفتار شکارچی را حدس بزند؟ درصورتی‌که شکارچیان حرفه‌ای هستند و اسلحه آنها چه گلوله‌زن باشد و چه ساچمه‌ای، مجهز به دوربین است و ضریب خطای کمی هم دارد. سلاح محیطبانان کلاش است. کلاش هم ضریب خطا دارد. کلاش در فاصله ۱۰۰ متری ۱۰ الی ۲۰ سانت ضریب خطا دارد.
طبق ماده 4 دستوالعمل خدمتی گارد محیط زیست، محیطبان کسی است که مسئولیت اجرای قوانین و مقررات شرایط کار صید و حفاظت و بِه سازی محیط زیست را در سطح عمده حوزه استحفاظی خود برعهده داشته و در زمینه حفاظت حیات وحش و اکوسیستم محیط زیست، ممانعت از تجاوز را تحت کنترل سازمان و منابع طبیعی در حوزه استحفاظی خود برعهده داشته باشد. بر اساس این تعریف این وکیل دادگستری فضای کاری یک محیطبان در حیات وحش و یک مامور را در خیابان مقایسه کرد: مامور نیروی انتظامی که در کوچه و خیابان بدنبال دزد و سارق و مواد فروش است بسیار شرایط متفاوت‌تری نسبت به یک محیطبان دارد. یک محیطبان وسط جنگلی که نه ماشین نه خیابان و نه آدمی وجود دارد که چه در فصل سرد و چه در فصل گرما با مشکلاتی روبرو است و علاوه بر تعقیب وگریز باید مراقب نحوه تیراندازی، مراقبت از محیط زیست که با تیراندازی آسیبی به آن وارد نکند و همچنین مراقب حیوانات درنده هم باشد، چطور می‌تواند به سلسله مراتب تیراندازی فکر کند؟ آیا در این بخش رعایت سلسله مراتب تیراندازی مهم است یا متوقف کردن شکارچی غیرمجاز؟ و سوال دیگری که باید در اصلاح قوانین بکارگیری سلاح برای محیطبانان به آن توجه این است که باتوجه به شرایط خاص ضابط خاص (محیطبانان) آیا قانون یکسان بکارگیری از سلاح برای ماموران و ضابطین درست است؟
او در پاسخ به این سوال گفت: بنظر من باید در بکارگیری استفاده از سلاح برای ماموران نیروهای مسلح و ضابطین خاص و ضابطین دادگستری تجدید نظری انجام شود و این قانون برای محیطبانان به عنوان ضابطین خاص کمی آسان‌تر باشد. او در این رابطه به هماهنگی کمیسیون حقوقی و کمیسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی اشاره کرد و گفت هرکدام از این دو کمیسیون نقشی را برعهده دارند که باید آن را به خوبی ایفا کنند. از سویی کمیسیون حقوقی مجلس به راحتی می‌تواند در تغییر و اصلاح قوانین به نفع محیط بانان اقدام کند.
به گفته حجت نظری، حفاظت از محیط زیست یک موضوع مهم بین‌المللی است. حتی کشورهایی مثل عربستان و امارات که پوشش گیاهی ندارند و بیایانی هستند قوانین سختگیرانه‌ای درباره محیط زیست دارند. در ایران هم با تنوع آب و هوایی و تنوع گیاهی که دارد حفاظت از محیط زیست دارای اهمیت است چرا که بیشتر در معرض خطر قرار دارد. اما برخی قوانین مناسب این بخش نیستند و برای ضابطین آن هم دست و پاگیر هستند.
نظری باتوجه به خلاءهای قانونی بکارگیری سلاح برای محیطبانان ” آرای محاکم” را شرح داد: به لحاظ اینکه در تبصره 3 بند 10 ماده 3 قانون بکارگیری سلاح بطور کلی بنحوه استفاده از سلاح پرداخته است. دادگاه از زوایای مختلفی به این ماده نگاه می‌کند. این امر منجر به نظریات مختلف کارشناسی و در نتیجه آرای مختلف می‌شود. او تاکید کرد: محیطبان در مواجهه با شکارچی متخلف دچار تزلزل است. حمایت نکردن از محیطبان شکارچیان متخلف را قوی‌تر می‌کند چرا آنها از خلاء قانونی آگاهی دارند. حجت نظری گفت: “دفاع مشروع در قانون شرایط خاصی دارد و نباید اجباری باشد. من معتقدم باید برای ضابطین با شرایط خاص قوانین خاص وضع شود و آزادی عمل بیشتری داشته باشند. دفاع مشروع باید اصلاح شود. که در نتیجه آن کیفیت کار محیطبان هم افزایش می‌یابد
