آشنایی با هفت نوع مار؛ به مناسبت روز جهانی مار!

مارها بيش از هر خزنده ديگری با زندگی و فرهنگ ما انسان‌ها عجين شده‌اند. تركيبی از تعجب، ترس، احترام و نفرت در نگاه ما نسبت به مارها وجود دارد.

به گزارش هفت‌گرد، مار (به انگلیسی: Snake, Serpent)، جانوری خزنده، گوشت‌خوار، با بدن کشیده (دراز) و بدون پا است. مارها جانورانی خونسرد، از گروه آب‌پرده‌داران و مهره‌داران‌اند. بدن مار از پولک‌هایی که با هم همپوشانی دارند، پوشیده شده‌است. مارها از رده خزنده‌چهرگان، زیررده دوکمانان، فرورده پولک‌سوسمار ریختان، بالا راسته پولک‌خزندگان، راسته پولک‌داران، زیر راسته ماران (Serpentes) هستند.

 در سرزمين ما، مارها در آيين عيلاميان مقدس شمرده می‌شدند اما در خيلی از فرهنگ‌ها، اين مارها بودند كه كاربرد گياهان در درمان بيماری‌ها را به انسان آموختند و به همين دليل سمبل پزشكی و طبابت شدند.

مارها در نگاه ما تركيبی از اضداد هستند. شايد چون مقدار كم سم آنها در ساخت دارو استفاده می‌شود و مقدار زياد سم آنها باعث مرگ و ويرانی است.

هيچ خزنده ديگری تا اين حد مورد توجه انسان نبوده است لذا بی‌دليل نيست كه در تقويم جهانی روزی به نام روز مار ثبت شده است تا از آنها بيشتر بگوييم و بخوانيم.زیرا وجود ما در چرخه حیات، برای همه موجودات ضروری است. پس بايد بيش از پيش به اين نكته توجه كرد كه ما انسان‌ها هم بخشی از چرخه حيات در كره‌زمين هستيم و اگر با دست خود، به مارها و ساير موجودات آسيب برسانيم يا آنها را از بين ببريم، در واقع بستر حيات خود را در اين كره خاكی از بين خواهيم برد.

1. مار چلیپر

مار آبی چلیپر یک نوع مار آبی است که در بیشتر جاهای کره زمین زندگی می‌کند. این مار جزو مارهای بزاق سمی یا دهان سمی قرار می‌گیرد، یعنی این مار نیش ندارد ولی بزاق این مار سمی است اما زهر این مار در صورت دندان گرفتن انسان معمولاً آسیب جدی به انسان نمی‌رساند.شکارهای این مار را آبزیان و دوزیستان مانند ماهی‌ها و قورباغه‌ها تشکیل می‍‌دهند. این مار نیز مانند مارهای غیرسمی بوا و پیتون به دورطعمه حلقه می‌زند و با بدن خود شکار خود را خفه می‌کند. طول این مار نیز گاهی به 1.5 متر می‌رسد، البته اندازه این مار بستگی به رژیم غذایی او نیز دارد.

2.مار زنگی

از نوع مار زنگی نزدیک به 12 نوع مختلف در جهان وجود دارد. مارهای زنگی را از زنگوله‌ای که در ته دم خودشان دارند، به‌راحتی می‌توان تشخیص داد. هر چند دم این مار طوری ساخته شده است که در هنگام حرکت و جنبیدن صدای زنگ در‌آید ولی با این وجود صدای اصلی زنگوله دم مار بر اثر لرزش دم توسط خود مار، تنها زمانی انجام می‌پذیرد که مار از چیزی احساس خطر بکند.

3.مار کبرا

کبرا نام ماری معمولاً زهر آلود است که عضوی از مارهای خانواده الاپیده می‌باشد. کلمه کبرا از کلمه کَپِلو گرفته شده که در زبان پرتغالی به معنای ماری است که دارای کلاه کشیشی است. بیشتر این گونه مارها در هنگام احساس خطر، می‌توانند گردن خود را بلند کنند. در سر این نوع مار، دنده‌های کشیده بزرگی وجود دارد که پوست شل پشت گردنش را کش می‌دهد.

زهر مارهای کبرا، غالباً شامل یک نوروتوکسین بسیار قوی است که روی سیستم عصبی اثر می‌گذارد. بعضی از این سموم کاربرد پزشکی دارند. به‌عنوان مثال بعضی سموم به عنوان داروی مسکن در مواردی از آرتریت (التهاب مفصلی) یا سرطان مورد استفاده قرار می گیرند.

۴.افعی

افعی نیز که بیشتر در جنوب غربی آسیا یافت می‌شود، همانند مار زنگی است. هر دوی آنها علاوه بر آنکه مانند مارهای دیگر از جلو حرکت می‌کنند، قادر به حرکت از سمت پهلو نیز هستند. افعی‌ها تنها مارهای زهری در اروپا هستند.

۵.اَژدر ماران (مارهای بوآ)

مار بوآ و آناکوندا از معروف‌ترین گونه‌ها در این خانواده هستند که جزء گروه ماران بی‌زهر می باشند.

آناکوندا یا بوآی آبی گونه‌ای مار آبزی از خانواده اژدرماران (مارهای بوآ) است که در رودها و مرداب‌های جنگل های انبوه آمریکای جنوبی زندگی می‌کند.

آناکوندا سمی نیست ولی قربانیان خود را با پیچیدن بدن به دور آنها و در هم فشردن می‌کشد. طول بدن این خزنده بین هشت تا یازده متر است. از دیدگاه وزن، سنگین‌ترین مار جهان است که حدود 170 کیلوگرم وزن دارد یعنی 50 کیلوگرم سنگین‌تر از پایتون. مار آناکوندا تنها نمونه از اژدر ماران است که بچه می‌زاید.

۶.دِشنِه مار

خانواده‌ای از مارها هستند که در آفریقا و خاورمیانه زندگی می‌کنند. هم اینک 12 سرده (Genus) از آنها شناخته شده است. بیشتر دشنه ماران حمله نمی‌کنند و کوچکتر از آن هستند که زهرشان بر انسان اثرگذار شود. مرگ انسان‌ها در اثر نیش دشنه ماران خیلی کم رخ داده است.

مارها از رده سوسماریان، زیر رده دوکاوان، فرو رده پولک سوسمارشکلان، بالا راسته  پولک سوسماران، راسته پولک داران، زیر راسته ماران است.

7.کور مار

کور مار، نام یک گونه از مارهای غیرسمی می باشد که بیشتر در قاره آسیا یافت می شوند. این مار نابینا بوده و برای شکار خود، بیشتر از گیرنده های نوری فرا بنفش استفاده می کند. تغذیه این مار، بیشتر از شاخ و برگ درختان و باقی مانده بدن جانوران می باشد.