کشف زوایای تازه در سومین فصل کاوش کهنه ماسوله

مدیرکل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی گیلان گفت: سومین فصل از کاوش‌های باستان‌شناختی در محوطه باستانی کهنه ماسوله منجربه کشف زوایایی تازه از پیشینه استفاده از شیوه‌های معماری بومی رایج در ساخت بناهای موجود در بافت شهر تاریخی ماسوله شده است.

به گزارش هفت‌گرد، ولی جهانی افزود: محوطه باستانی کهنه ماسوله در ارتفاع تقریبی ۱۸۷۰ متری از سطح آب‌های آزاد در فاصله حدود ۱۰ کیلومتری شمال‌غرب شهر تاریخی ماسوله، ۴۶ کیلومتری جنوب شرق شهرستان فومن و ۷۰ کیلومتری از شهرستان رشت و در ارتفاعات کوه‌های ماسوله داغ واقع شده است.

او اظهار داشت: این محوطه برای نخستین بار در سال ۱۳۷۴ به وسیله هیأتی به سرپرستی علی اصغر مقری و سپس در سال ۱۳۹۱ به سرپرستی مرحوم بهروز همرنگ مورد کاوش قرار گرفت؛ در نتیجه این کاوش‌ها بقایایی از بلوک‌های ساختمانی و کارگاهی، کوره‌های ذوب آهن و مواد فرهنگی از جمله سفال و ادوات دست‌ساز آهنی به همراه مقدار بسیار زیادی از سرباره‌های حاصل از ذوب آهن که نشان از استحصال آهن و ساخت ادوات مختلف آهنی در این مکان دارد، مورد شناسایی قرار گرفت.

جهانی ادامه داد: سومین فصل از کاوش‌های باستانشناختی در این محوطه از تاریخ ۲۸ خرداد ماه ۱۴۰۱ توسط هیأتی به سرپرستی مجتبی چرمچیان و در راستای تکمیل پرونده ثبت شهر تاریخی ماسوله در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو، از سر گرفته شد؛ یافته‌های کاوش جاری با هدف شناسایی هرچه بیشتر آثار معماری و مواد فرهنگی موجود در محوطه باستانی کهنه ماسوله اقدام به ایجاد ۴ کارگاه کاوش شد و آثار ارزشمندی متعلق به بازه زمانی اوایل قرن ۵ تا اواسط قرن ۷ هجری قمری مورد شناسایی قرار گرفت.

مدیرکل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی گیلان گفت: در یکی از کارگا‌ه‌های کاوش، یک فضای معماری با مساحت تقریبی ۵/۳×۵/۷ متر را مورد کاوش قرار داده که در بخش میانی آن بقایایی از یک کوره ذوب آهن متعلق به اواخر قرن ۵ تا اوایل قرن ۶ هجری قرار داشته و حکایت از انجام فرآیند ذوب سنگ آهن و استحصال آهن خالص و در نهایت ساخت ادوات آهنی در این محل دارد.

جهانی گفت: از جالب‌ترین یافته‌های این فصل از کاوش‌ها باید به شناسایی نحوه استحکام‌بخشی پی بناهای مکشوفه در محوطه کهنه ماسوله اشاره کرد که نحوه اجرا پیشرفته و تکمیل شده آن‌را حتی امروزه نیز می‌توان در ساخت بناهای موجود در ماسوله کنونی مشاهده کرد؛ بدین معنی که کاوش‌های جاری نشان می‌دهد در کهنه ماسوله، پی بناها را با ایجاد شکاف یا شیاری در داخل بستر طبیعی صخره‌ای  – که محوطه بر روی آن شکل گرفته است – جای می‌دادند تا دیوارها از استحکام به مراتب بیشتری برخوردار شوند.

او گفت: استفاده از همین شیوه بود که در معماری بناهای موجود در ماسوله کنونی به حد اعلاء خود رسیده و با توجه به موقعیت طبیعی محل شکل‌گیری بافت شهر، کل دیوارهای باربر بناها را با تراشیدن بخشی از بستر صخره‌ای کوه در آن جای می‌دادند که به آنها کوه دیوار (کودیوار) گفته می‌شود و با تکیه بر بدنه کوه، تا حد زیادی به استحکام بناها کمک می‌نماید.

جهانی گفت: این یافته نشانگر آن است، که دستیابی به شیوه‌های بعضاً هوشمندانه در اجرای سازه‎های معماری بافت شهر تاریخی ماسوله، حاصل کسب تجربه‌ای چند صدساله توسط باشندگان منطقه بوده است.

ماسوله با قدمتی حدود یک2هزار سال، از سال ۹۰ در مسیر جهانی شدن قرار گرفت تا اینکه در سال گذشته مهیا شدن حضور ارزیابان یونسکو برای بررسی شرایط ثبت، همت مسئولان را برای رفع هرچه بیشتر موانع ثبتی این اثر زنده تاریخی به همراه داشت. البته این شهر تاریخی که در ۲۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان فومن و در دل جنگل‌های البرز قرار دارد، سال ۱۳۵۴ با شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و اینک با برطرف شدن ۹۵ درصد از موانع ثبت جهانی در انتظار این رویداد است .