بقعه صفوی «شاه شهیدان» را کوبیدند و از نو ساختند

بقعه صفوی «شاه شهیدان» به بهانه مرمت تخریب شد و ساختمانی دو طبقه به سبک و سیاق مرسوم امروزیِ تمام امام‌زاده‌ها و مساجد جای آن را گرفت. عکس‌های به جای مانده از بقعه قدیمی تایید می‌کند که هویت تاریخی این بنا کاملا از دست رفته است.

به گزارش هفت‌گرد، امامزاده «شاه شهیدان» در روستایی در استان گیلان واقع شده، نام این روستا هم برگرفته از نام این امامزاده است؛ جایی‌که محل دفن دو تن از امام‌زادگان به نام‌های محمد و هادی است. روایت است در دوران صفوی روی مزار آن‌ها بقعه‌ای ساخته شد که این روزها اثری از آن باقی نمانده است. حدود ۳۰ سال پیش به بهانه مرمت، این بقعه تاریخی را تخریب و بنایی دو طبقه با معماری معمولی همراه با ضریح و گلدسته را جایگزین کردند. این اتفاق در بناهای تاریخی ـ مذهبی بسیار تکرار شده است که آن‌ها را به‌جای مرمت، به شیوه امروزی بازسازی و نوسازی کرده‌اند! 

مرتضی صمدپور سال ۱۳۷۲ عکسی از بقعه «شاه‌ شهیدان» با معماری صفوی گرفته که درست یک سال بعد، وقتی برای فیلمبرداری صحنه‌ای از یک فیلم سینمایی به این روستا بازگشته، شاهد تخریب دیوارهای این بقعه شده است. این هنرمند به‌عنوان یکی از شاهدان تخریب بقعه صفوی «شاه شهیدان»، می‌گوید: سال ۱۳۷۳، یعنی یک سال بعد از عکسی که از بقعه «شاه شهیدان» گرفتم، برای فیلمبرداری فیلم سینمایی «عصیان» به کارگردانی حمید خیرالدین دوباره به این روستا رفتم، در یکی از روزهایی که مشغول کار بودیم، بولدوزری وارد تصویر شد و جلوی چشمان‌مان دیوارهای این بقعه را که نقوشی روی آن وجود داشت، تخریب کرد. اوقاف برای مرمت این امامزاده دست به کار شده بود، اما به جای مرمت، آن‌را تخریب و سازه جدیدی جایگزین کرد.

صمدپور علاوه بر تخریب و تغییر بنای امامزاده به حذف تدریجی آئین محلی و سنتی این منطقه نیز اشاره می‌کند و درباره آنچه دیده و شنیده است، توضیح می‌دهد: در روستای شاه شهیدان و امامزادۀ آن، هر سال آئینی قدیمی به نام «علم واچینی» برگزار می‌شد. در آن سال برای دیدن این آئین به آنجا رفته بودم و از این امامزاده عکس‌هایی را در بازه تاریخی ۸ تا ۱۲ تیرماه ۱۳۷۲ ثبت کردم. نکته مهمی دیگری که درباره شاه شهیدان مطرح است، آئین «علم واچینی» است که بعد از کرونا دیگر برگزار نشده و از برخی شنیده‌ام که دیگر این آئین سنتی برگزار نخواهد نشود و این ناراحت‌کننده است. این آئین که یک روز در سال در شاه شهیدان برگزا می‌شد، مردم زیادی را در این روستا جمع می‌کرد، شاید بالغ بر ۱۵هزار نفر برای این مراسم می‌آمدند و وقتی مه روستا را می‌گرفت، همه می‌رفتند و مراسم تمام می‌شد.

«علم‌واچینی» یا «علم‌بندی» که از رسم‌های بسیار کهن گیلان است به سه شکلِ سنتی، نیمه‌سنتی و مذهبی رایج در بسیاری از امام‌زاده‌های این استان برگزار می‌شود. علم‌ها چوب‌هایی از جنس درختان مقدّس و سبزی چون شمشاد بوده و نشانۀ سوگِ یک خانواده و فامیل، در غم از دست دادن جوانان و گاه عزیزان‌شان است. در این روز پارچه‌های سیاهِ اندوه را که به آن‌ها «لباس» می‌گویند از دورِ علم‌ها باز می‌کنند. یکی دیگر از نشانه‌های برکت‌جویی در این جشن آئینی، آغشته کردن علم به گیاهان سبز و سپس خوراندن گیاه به گاو و گوسفند است تا دام‌ها دچار بیماری و مرگ نشوند. بقعه «شاه شهیدان» یکی از مهم‌ترین نقاطی بوده که این مراسم به دو شکل جشن و عزا و حتی به نشانه شکرگزاری در آن برپا می‌شده است.

عکس