تلسکوپ فضایی جیمز وب چیست و چرا تصاویر جدید آن مهم‌اند؟
نخستین تصاویر تلسکوپ فضایی جیمز وب منتشر شد. انتشار این تصاویر با اولین عکس از اعماق فضا آغاز شد. این دورترین تصویری است که بشر تا به‌حال در بخش‌های پنهان کیهان مشاهده کرده و از نظر زمانی، دورترین تصویری به شمار می‌رود که تا به‌حال کسی از گذشته کیهان به چشم دیده است.
به گزارش هفت‌گرد، ناسا قرار است از ساعت ۱۰:۳۰ صبح به وقت شرق ایالات متحده، تصاویر بیشتری از تلسکوپ فضایی جیمز وب را در تارنمای سازمان فضایی ناسا منتشر کند.
این تصاویر خیره‌کننده، زیبا و بیانگر یک دستاورد فنی فوق‌العاده‌اند. به گفته هایدی همل، دانشمند میان‌رشته‌ای در پروژه تلسکوپ فضایی جیمز وب، این تصاویر همچنین یک دستاورد حیرت‌برانگیز بشر را نشان می‌دهند- اوج دهه‌ها زحمت دانشمندان، مهندسان و کارشناسان فنی و ثمره میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری.
این تصاویر، سرآغازی برای دهه‌ها دانش بیشترند و بیش از هر زمان دیگری به ما می‌گویند بشر از کجا آمده است و به کجا می‌رود.
دکتر همل می‌گوید: «وب نمونه‌ای مثبت از کاری است که ما به‌عنوان یک گونه می‌توانیم انجام دهیم، زمانی که افراد در سراسر جهان با حسن نیت تلاش میکنند رویایی را به اشتراک بگذارند و جرات انجام دادن کارهای برجسته را داشته باشند. بشر برای این کار، بهترین است.»
کار طراحی مفهومی روی تلسکوپ وب در سال ۱۹۹۶ آغاز شد و این تلسکوپ، تلسکوپ فضایی نسل بعدی [پیشرفته] نامگذاری و به عنوان جانشینی برای تلسکوپ فضایی هابل طرح شد که در سال ۱۹۹۰ به فضا پرتاب شده بود.
اما همیشه قرار بود توانایی تلسکوپ وب فراتر از تلسکوپ هابل باشد واز این رو، کار طراحی آن با یک آینه بسیار بزرگ‌تر شروع شد که به آن امکان می‌داد برای مشاهده اجسام دورتر و کم‌نورتر، نور بیشتری جمع‌آوری کند. به گفته مایکل گلدرز، کیهان‌شناس دانشگاه شیکاگو، در مقایسه با آینه تلسکوپ هابل با قطر تنها ۲.۴ متر، قطر آینه اصلی تلسکوپ جیمز وب، ۶.۵ متر است.
این به معنای آن است که جیمز وب می‌تواند نسبت به هابل، تصاویر واضح‌تری ارائه کند و برای جست‌وجوی پاسخ‌هایی برای پرسش‌های بنیادین درباره حیات و عالم، ابزارهایی با جزئیاتی بیشتر از هر زمان را به کار بگیرد.
او می‌گوید: «تلسکوپ فضایی جیمزوب درک ما از کیهان را در طیف گسترده‌ای از مقیاس‌ها متحول می‌کند؛ از ویژگی‌های سیاراتی که به دور ستاره‌های نزدیک دیگر در گردش‌اند گرفته تا نخستین ستاره‌هایی که از گاز اولیه در عصر تاریک کیهان، یعنی دوره‌ای نه چندان دور پس از مه‌بانگ (بیگ‌بنگ)، تشکیل شده‌اند.»
دورترین کهکشان‌ها در تصویر میدان عمیق وب که در روز دوشنبه منتشر شدند، حدود ۱۳ میلیارد سال قدمت دارند اما تلسکوپ جیمز وب از این نیز فراتر خواهد رفت. از آنجایی که هابل از کهکشان‌هایی که حدود ۴۸۰ میلیون سال پس از بیگ‌بنگ شکل گرفته‌اند، تصویربرداری کرده است، تلسکوپ فضایی جیمز وب در نهایت تصویر کهکشان‌هایی که در ۲۰۰ میلیون سال پس از بیگ‌بنگ شکل گرفته‌اند، ثبت خواهد کرد.
زمان، زمان تماشا است و تصویر روز دوشنبه این تلسکوپ فقط آزمایشی برای موارد آینده‌اند و این نکته نشان می‌دهد تلسکوپ فضایی جیمز وب می‌تواند درک ما را از نحوه پیدایش حیات- و اینکه چگونه همه‌چیز پدیدار شد- تغییر دهد.
جان متر، اخترفیزیکدان برنده جایزه نوبل و دانشمند ارشد پروژه وب در مرکز پرواز فضایی گادرد ناسا، در اظهاراتی می‌گوید: «پس از انفجار بزرگ چه اتفاقی افتاد؟ چگونه عالم در حال انبساط سرد شد و سیاهچاله‌ها و کهکشان‌ها و ستارگان و سیارات و انسان را ساخت؟»
مجموعه کامل نخستین تصاویر وب که روز سه‌شنبه منتشر می‌شود، نکاتی را هم در این مورد که چگونه این ابزار می‌تواند درک انسان از جایگاه ما در عالم را تغییر دهد، طرح می‌کند.
این مجموعه علاوه بر تصاویر واضح‌تر و دقیق‌تر از اهدافی مانند سحابی «کارینا» یا «شاه‌‌تخته» و سحابی حلقه جنوبی که پیش از این هابل تصویربرداری کرده بود، طیف نوری از سیاره فراخورشیدی «واسپ ۹۶ بی» (WASP-96 b) را هم شامل می‌شود؛ یک غول گازی تقریبا نصف سیاره مشتری که در فاصله یک هزار و ۱۵۰ سال نوری زمین قرار دارد.
طیف‌نگار تلسکوپ جیمز وب نور ستاره‌ای را که از جو «واسپ ۹۶ بی» می‌گذرد، به بسامدهای تشکیل‌دهنده آن تفکیک می‌کند و دانشمندان می‌توانند از آن برای توصیف ترکیب شیمیایی جو سیاره استفاده کنند.
تلسکوپ فضایی جیمز وب با استفاده از بیش از پنج هزار سیاره فراخورشیدی که تاکنون کشف شده‌اند، احتمالا برای شناسایی نشانه‌های زیستی جوی حیات بیگانه بالاترین شانس را خواهد داشت؛ موجوداتی که جو سیارات دیگر را تغییر می‌دهند؛ همان گونه که میکروب‌های اولیه با تولید اکسیژن جو زمین را عوض کردند.
