تیکال؛ شهر حیرت‌انگیز «مایا»ها
شهر باستانی «تیکال» که در بخشی از «گواتمالا» واقع شده است، یکی از محوطه‌های تاریخی حیرت‌انگیزی به شمار می‌آید که پس از گذشت قرن‌ها هنوز بناهای هرمی‌شکل در آن پابرجا باقی مانده‌اند.
به گزارش هفت‌گرد، به نقل از لایوساینس، «تیکال» شهر باستانی «مایا»ها در گواتمالای کنونی (آمریکای مرکزی) واقع شده است و در فاصله بین ۶۰۰ پیش از میلاد و ۹۰۰ میلادی به شکوفایی رسید. «تیکال» در ابتدا مجموعه‌ای از دهکده‌های کوچک بود، اما با گذشت زمان به یکی از شهرهای بزرگ تمدن «مایا» تبدیل شد و ده‌ها هرم عظیم در آن ساخته شد. هر بار دو هرم کاملا مشابه ساخته می‌شدند که در هر طرف آن‌ها یک پلکان قرار گرفته بود.
این شهر در ابتدا با نام «تیکال» شناخته نمی‌شد و مردم، این شهر را که در مرکز قلمرو قدرتمند «مایا» قرار داشت با نام «Mutul» می‌شناختند.
وسعت «تیکال» در دوران اوج، یعنی در فاصله ۶۸۲ میلادی تا ۹۰۹ میلادی بیش از ۱۳۰ کیلومتر مربع افزایش یافت. اطلاعات دقیقی درباره جمعیت این شهر در دست نیست، اما تخمین زده می‌شود بین ۴۵هزار تا ۶۲هزار نفر در دورانی که «تیکال» در اوج قدرت قرار داشت، در این شهر زندگی می‌کردند. در نتیجه «تیکال» به یکی از بزرگترین شهرهای منطقه تبدیل شد.
بر اساس نتایج یک تحقیق که در سال ۲۰۱۲ منتشر شد، ساکنان شهر برای رفاه چنین جمعیت زیادی و فراهم کردن امکان دسترسی مردم به آب در دوران کمبود بارش باران، یک سیستم مدیریت آب ایجاد کردند. این سیستم، سد و مخزن آب و یک سیستم فیلتر آب را شامل می‌شود. این سیستم تا حدود ۱۰۰۰ سال، یعنی تا سقوط «تیکال» مورد استفاده قرار می‌گرفت.
ساکنان «تیکال» نیز همچون مردم سایر شهرهای تمدن «مایا» از سیستم نوشتاری استفاده می‌کردند که با حکاکی نمادها روی سنگ و مواد قابل تجزیه‌ای همچون پوستِ تنه درخت به وجود می‌آمد. محققان موفق شده‌اند این سیستم نوشتاری را رمزگشایی کنند. این نوشته‌ها به همراه آثار تاریخی به جای مانده، اطلاعات زیادی درباره گذشته «تیکال» ارائه کرده‌اند.
هرم‌های دوقلو
«تیکال» به دلیل وجود هرم‌های متعدد در آن مشهور است. پروژه‌های جاه‌طلبانه ساخت هرم تاحدودی از تقویم مشهور «مایا» ها نشأت گرفته است. حکمرانان این شهر در پایان هر یک دوره ۲۰ساله یک مجتمع شامل یک جفت هرم مشابه بنا می‌کردند. قله تمامی این هرم‌ها به صورت یک سقف صاف ساخته می‌شد. باستان‌شناسان تاکنون ۹ مورد از این هرم‌های دوقلو را در «تیکال» کشف کرده‌اند. گمان می‌رود روند ساخت این مجتمع‌ها تا سقوط شهر ادامه داشته است.
معبدهای تیکال
حکمرانان «تیکال» علاوه بر هرم‌های دوقلو، معبدهای هرمی نیز ساخته‌اند. این بناها بیشتر برای دفن حکمران مورد استفاده قرار می‌گرفتند. دو مورد از این بناها که امروزه با نام‌های «معبد اول» و «معبد دوم» شناخته می‌شوند در مرکز شهر و در مقابل یکدیگر ساخته شده‌اند. میدان بزرگ «تیکال» نیز در مقابل این دو بنا قرار دارد.
«معبد اول» که با نام «معبد پلنگ بزرگ» هم شناخته می‌شود، حوالی سال ۷۳۰ میلادی ساخته شد. این بنا به ارتفاع یک ساختمان ۱۳ طبقه ساخته شده است. یک پلکان به اتاقی بر فراز ۹ طبقه سنگی منتهی می‌شود. روی دیوارهای این ساختمان نیز تصویر حکمرانی «Jasaw Kaan K’awil» که این معبد برای او ساخته شده بود، نقش بسته است. باستان‌شناسان در سال ۱۹۵۹ مقبره این حکمران را در داخل «معبد اول» کشف کردند. در این مقبره اشیاء نفیسی نیز قرار داده شده بود.
هرمی که در مقابل «معبد اول» قرار دارد با نام «معبد دوم» یا «معبد نقاب‌ها» شناخته می‌شود. گمان می‌رود این معبد برای همسر حکمران ساخته شده است. محققان معتقدند این زن به شهری که در ۳۰ کیلومتری «تیکال» واقع شده است، تعلق دارد و ازدواج او با حکمران «تیکال» باعث شکل‌گیری یک اتحاد سیاسی بین این دو شهر شد. این هرم حدود ۳۸ متر ارتفاع دارد و سه طبقه پلکانی را شامل می‌شود. در سرسرایی که بر فراز این هرم ساخته شده است، تصویری از یک زن که گمان می‌رود همسر حکمران شهر باشد، روی تکه چوبی حکاکی شده است.
درست در شمال این دو معبد محوطه‌ای وجود دارد که امروزه با نام «آکروپولیس شمالی» شناخته می‌شود. این محوطه معبدهای هرمی‌شکل و مقبره‌های سلطنتی را در خود جای داده است و به عنوان گورستانی برای دفن نخستین حکمرانان «تیکال» مورد استفاده قرار گرفته است. «جان مونتگومری» محققی که به طور ویژه درباره تمدن «مایا» تحقیق می‌کند این محوطه را معادل «دره پادشاهان» در مصر باستان عنوان کرده است.
شکل‌گیری «آکروپولیس شمالی» در فاصله بین ۳۵۰ پیش از میلاد تا ۲۰۰ پیش از میلاد آغاز شد و در طول تاریخ بارها بازسازی شده است.
کاخ شهر نیز با نام «آکروپولیس مرکزی» شناخته می‌شود و در جنوب «معبد اول» و «معبد دوم» واقع شده است. این قصر نیز همچون «آکروپولیس شمالی» در طول زمان دست‌خوش تغییراتی شد و گسترش پیدا کرد.
این مکان دست‌کم از دوران حکومت «Chak Tok Ich’aak I» که حدود دو دهه در حوالی ۳۷۵ میلادی حکمرانی کرد، مورد استفاده قرار گرفته است. کاخ او یک بنای تقریبا ساده است که در بخش شرقی و غربی آن دو پلکان قرار دارد و نیمکت‌های سنگی برای آن ساخته شده است. با گذشت زمان این کاخ تبدیل به یک مجتمع شد.
پایان تیکال
«تیکال» و بخش اعظمی از قلمرو «مایا» ها در حوالی ۹۰۰ میلادی سقوط کرد، با این حال برخی از شهرها همچون «چیچن ایتزا» که در ۴۰۰ کیلومتری «تیکال» قرار دارد تا چندین قرن بعد همچنان پررونق باقی ماندند. هنوز دلیل سقوط مورد بحث است، به نظر می‌رسد خشکسالی ناشی از جنگل‌زدایی نقش پررنگی را در سقوط این شهر داشته باشد. همچنین ممکن است آلودگی در سقوط «تیکال» نقش داشته باشد.
