به‌طور رسمی اعلام شد: ماهواره خیام ساخت روسیه است
یک روز پس از پرتاب ماهواره خیام به فضا، رئیس سازمان فضایی ایران در نشست خبری با رسانه‌ها گفت که این ماهواره با مشارکت روسیه ساخته شده است.
به گزارش هفت‌گرد حسن سالاریه در نشست خبری روز چهارشنبه گفته: «این ماهواره براساس پارامترهای تعیین‌شده از سوی ایران و همچنین نظارت ایران به مرحله ساخت رسید و در ایران نیز ما برای دریافت داده‌های این ماهواره علاوه بر تجهیز ایستگاه‌های فضایی موجود اقدام به تهیه ایستگاه‌های سیار نیز در اقصی نقاط کشور کرده‌ایم.» سازمان فضایی ایران پیش از این هم در بیانیه‌ها و خبرهایش گفته بود که ماهواره خیام با مشارکت روسیه ساخته شده و کلمه بومی را برای ماهواره خیام به کار نبرده بود.
سالاریه همچنین در این نشست خبری درباره مراحل ساخت ماهواره خیام توضیح داد. در دهه ۹۰ محققان فضایی کشور با توجه به نیاز روز این ماهواره را تعریف کردند و مراحل تحقیقاتی آن انجام و پس از مطالعات اولیه و اجرای طراحی مفهومی ماهواره خیام مشخصات فنی آن تعیین شد: «برای سفارش یک ماهواره نیاز است تا پارامترهایی همچون تعیین مقررات، سیستم‌های مخابراتی، سیستم‌های ارتباطی و سنجشی در پیک‌های مختلف و همچنین کنترل وضعیت و پایداری ماهواره انجام شود.» به گفته سالاریه این مراحل در کشور انجام شده و پس از سفارش به شرکت روسی مراحل نظارت بر پروژه در بخش‌های مختلف و همچنین انواع تست‌های آن صورت گرفت و در نهایت این ماهواره به ایران تحویل داده شد و در مدار ۵۰۰ کیلومتری قرار گرفت.
رئیس سازمان فضایی ایران در حالی این مراحل را توضیح داد که برخی از مسئولان و رسانه‌ها پیش از این با ادبیات مختلف این ماهواره را بومی دانسته بودند. خبرگزاری ایرنا از این ماهواره به‌عنوان ماهواره‌ای بومی یاد کرده: «ماهواره بومی «خیام» در یک همکاری مشترک با کشور روسیه، از ایستگاه فضایی بایکونور قزاقستان توسط ماهواره‌بر سایوز به فضا پرتاب شد.» روز گذشته هم همشهری آنلاین این ماهواره را جدیدترین دستاورد فضایی کشور دانسته که از سوی محققان ایرانی ساخته شده: «خیام، جدیدترین دستاورد فضایی کشور محسوب می‌شود که از سوی محققان سازمان فضایی ایران به منظور تأمین داده‌های ماهواره‌ای و توسعه کاربردهای صنعت فضایی در حوزه‌هایی چون کشاورزی و محیط زیست و مرزباتی کشور ساخته شده است.» همچنین سخنگوی وزارت امور خارجه روز سه‌شنبه در توییتی نوشت ماهواره خیام برگ زرین دیگری در تاریخ افتخارات علمی ایران است و پرتاب این ماهواره به فضا را جدیدترین دستاورد هوافضایی دانشمندان ایرانی برای اهداف صلح‌آمیز دانست. انتقادات نسبت به این اظهارنظرها زمانی بلندتر شد که سفیر روسیه در پستی اینستاگرامی گفت ماهواره سنجش از دور خیام را شرکت‌های روسی به سفارش طرف ایرانی ساخته‌اند. همچنین وزیر ارتباطات در حاشیه جلسه هیات دولت این ماهواره را نتیجه همکاری‌های راهبردی با روسیه دانست اما درباره چگونگی ساخت آن صحبتی نکرد. وزیر ارتباطات بدون اظهارنظری در مورد بومی بودن این ماهواره گفت همکاری مشترک متخصصان ایرانی و روسی افتخار بزرگی است: «این ماهواره با یک همکاری مشترک بین ایران و روسیه شکل گرفت؛ البته کار اصلی‌اش در مورد ساخت ماهواره از ۵ سال قبل شروع شده بود.»
مرتضی براری رئیس پیشین سازمان فضایی ایران هم در صفحه توییتر خود و هم در گفت‌وگویی با خبرآنلاین تأکید کرده که پروژه خیام از سال ۱۳۹۶ شروع شده است. او در پاسخ به خبرآنلاین گفته: «در سال ۱۳۹۶ سیاستی در پیش گرفته شد که علاوه بر توسعه فناوری‌های بومی و شتاب‌بخشی به این حوزه، ما بتوانیم با همکاری‌های بین‌المللی در این مسیر فعالیت‌هایی را آغاز کنیم و علاه بر توسعه ماهواره و پرتابگر در دولت‌های یازدهم و دوازدهم برای دستیابی به مدار ۵۰۰ کیلومتر و بالاتر ما یک همکاری مشترک با روس‌ها و آژانس فضایی روسیه آغاز کردیم که پرتاب ماهواره خیام و قرارگیری آن بر مدار ۵۰۰ کیلومتر از دستاوردهای این همکاری مشترک بوده است.» این قرارداد پس از توافق برجام با شرکت‌های روس امضا و تبادل شد و در دولت دوازدهم ماهواره کامل و مطابق با قرار داد تکمیل شده بود. محمدجواد آذری جهرمی وزیر پیشین ارتباطات در کانال تلگرامش با ارجاع به توییت براری گفته است خبری که سفیر روسیه در مورد ساخت خیام در روسیه داده، تازه نیست. او همچنین بین بومی و ملی بودن تفاوت قائل شده و توضیح داده: «در اهداف فضایی کشور دو برنامه تولید و پرتاب ماهواره بومی و همچنین خرید و پرتاب ماهواره ملی تعریف شده است.»
هزینه ساخت خیام به گفته حسن سالاریه حدود ۴۰ میلیون دلار است: « ازآنجاکه صنعت فضایی دارای رقبای زیادی است، باید شرایط روز و توسعه فناوری در نظر گرفته شود و با توجه به تغییراتی که در قرارداد صورت گرفته، برای اعلام قیمت نهایی باید قرارداد را مورد مطالعه قرار دهیم.» از زمان پرتاب این ماهواره تا به حال ۳-۴ سیگنال از آن دریافت شده است. داده‌های این ماهواره ازطریق ایستگاه ماهدشت دریافت می‌شود اما تجهیز ایستگاه‌های موجود و راه‌اندازی ایستگاه‌های جدید برای دریافت داده‌های این ماهواره در حال انجام است.
به گفته وزیر ارتباطات قرار است خط تولید مشترک ماهواره خیام با کشور روسیه راه‌اندازی شود و نسخه دوم، سوم و چهارم خیام به شکل مشترک ساخته شود. ماهواره خیام که به نام کاناپوس ۵ هم شناخته می‌شد ساخت روسیه اما متعلق به ایران بوده و قرار است کنترل آن در دست مهندسان ایرانی باشد.
وزارت ارتباطات بارها تأکید کرد که در کنار ساخت بومی هرجایی که خلأ داریم با کشورهای دیگر همکاری می‌کنیم. به گفته این وزارتخانه رسیدن به فناوری ساخت ماهواره با دقت یک متر تا پایان دولت سیزدهم هدف‌گذاری شده است.
