نقاشی «ضامن آهو» از فرشچیان چه تفاوت هایی دارند؟

محمود فرشچیان ـ هنرمند نگارگر کشورمان ـ طی سه دهه دو تابلو درباره امام رضا(ع) خلق کرده است که هر دو با نام «ضامن آهو» شناخته می شوند؛ با این حال به رغم شباهت در نام، هر کدام از این آثار دارای ویژگی های منحصر به فرد خود هستند.

اواخر دهه ۵۰ است، یا دقیق تر بگوییم سال ۵۸. محمود فرشچیان با مشکل قلبی به خارج از کشور اعزام می شود. تشخیص قطعی پزشکان انجام عمل قلب باز است، اما نقاش در آن زمان به امام هشتمش ـ امام رضا (ع) ـ متوسل می‌شود و پس از اینکه شفای کامل می گیرد، نخستین «ضامن آهو» شکل می‌گیرد.

این خاطره بارها توسط شاگردان محمود فرشچیان روایت شده است. چنانچه زنده یاد حبیب الله صادقی در یکی از این روایت‌ها می گوید: «آهوی وجود استاد فرشچیان برای خلق تابلوی «ضامن آهو» به ضریح آقا امام‌رضا مراجعه کرد و مورد عنایت و لطف ایشان قرار گرفت. در واقع قلب مهربان این استاد فرهیخته و فرزانه قطعا از عنایت حضرت‌امام‌رضا(ع) و حضرت امام‌حسین (ع) برخوردار بوده که توانسته چنین آثاری خلق کند.

سید علیرضا ذاکری، طراح گرافیک و نقاش پیشکسوت هم در گفت‌وگویی دیگر در سال ۹۹ این خاطره را به نقل از استادش البته با تفسیر و ذکر جزییات برای یکی از رسانه‌ها روایت می کند.

«ضامن آهو» دو نسخه دارد که نسخه دوم حدود سه دهه بعد از نسخه اول یعنی در سال ۸۹ خلق می شود. اما نکته قابل توجه در نسخه اول که ۶ ماه کشیدن آن به طول می انجامد، این است که هنرمند در نهایت تصمیم می گیرد چهره امام رضا (ع) را تمام رخ به تصویر بکشد و چهره حضرت را در نور می کشد.

تکنیک مورد استفاده در این اثر اکریلیک است. در این تابلو نقاشی همه خطوط و نقوش تابلو و عناصر آن متوجه حضرت ثامن‌الحج (ع) است که در سمت راست بالای تابلو در هاله‌ای از نور قرار دارد و با وجود اینکه نقاشان بزرگ، نور را در صورت قدسیان ترسیم می‌کنند، در این اثر علاوه بر صورت، نور در تمام بدن امام رضا(ع) ساری و جاری است. تمام منحنی های این تابلو به طرف امام هشتم(ع) ختم می‌شوند و پرسوناژ امام(ع) از لحاظ رنگ و فرم طوری قرار گرفته که در فراز بوده و باقی عناصر در فرود است و در چهره بچه آهوانی که به خدمت حضرت رسیده‌اند، حالتی از خوشحالی و اطمینان توأم با احترام دیده می‌شود و این احترام به صورت زانو زدن در برابر امام(ع) تجلی می‌یابد.

ضامن آهو ۱/ سال ۵۸

اما محمود فرشچیان در «ضامن آهو ۲» که به موزه آستان قدس رضوی اهدا کرده است، بار دیگر چهره امام رضا(ع) را در هاله‌ای از نور نشان داده با این تفاوت که این بار به صرفِ نمایش نیم رخ ایشان بسنده می کند.

دومین تابلوی نگارگری «ضامن آهو» برخلاف اثر نخست، افقی ترسیم شده و ابعاد آن ۸۰ در ۱۰۰ سانتی‌متر بر روی مقوای بدون اسید با تکنیک اکریلیک خلق شده است.

فرشچیان، درباره خلق تابلوی «ضامن آهو» که به آستان قدس رضوی هدیه داده شده، گفته است «ماجرای این تابلو از این قرار است که شکارچی آهویی را دنبال می‌کند و آن آهو خودش را به پای حضرت رضا(ع) می‌اندازد. امام از شکارچی می‌خواهد آهو را رها کند و او جواب می‌دهد که این حیوان روزی او است. حضرت از او می‌خواهد، آهو را رها کند تا او برای شیر دادن به بچه‌اش برود و بیاید. شکارچی هم می‌گوید اگر نیاید چه؟ امام هم اشاره می‌کند که شترش را به او خواهد داد. در ادامه، آهو می‌رود و برمی‌گردد، شکارچی هم متنبه می‌شود و کمانش را می‌شکند و توبه می‌کند.»