تغییر استانداردهای شاخص آلودگی هوا؛ نوشدارو یا سمی بر پیکر شهر؟

به گزارش هفت گرد، اطلاعات شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نشان می‌دهد در سال‌های اخیر آلودگی هوا تشدید شده است.  براساس این اطلاعات، در کل سال ۱۴۰۰ تنها شش روز هوای تهران برای تمامی گروه‌ها ناسالم شد این در حالیست که از ابتدای سال جاری تا کنون ۳۲ روز این شرایط را تجربه کرده‌ایم. همچنین سال گذشته هیج روزی شرایط بسیار ناسالم وخطرناک ثبت نشده که در سال جاری دو روز هوای بسیار ناسالم و دو روز هوای خطرناک داشته‌ایم.

کاهش قابل ملاحظه کیفیت هوا طی سال جاری باعث شده است که مدارس به علت آلودگی هوا ناشی از ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون و گردوغبار همچنین به علت بارش برف و باران، کاهش دما و سرمای هوا در مهرماه یک روز، در آبان‌ماه چهار روز، در آذرماه ۱۶ روز – ۱۰ روز آن به صورت متوالی – و در دی ماه ۱۴ روز – شش روز آن به صورت متوالی – تعطیل شوند. در واقع افزایش آلودگی هوای کلانشهرهایی مانند تهران موجب شد که  مدارس براساس مفاد آیین‌نامه اضطرار آلودگی هوا، در شاخص ۱۵۰ -شرایط ناسالم برای تمامی گروه‌ها – تعطیل شوند.

تعطیلات متوالی مدارس باعث اعتراض وزارت آموزش و پرورش شد و کار آنقدر بالا گرفت که در پی آلودگی طولانی‌مدت هوا زمانی که قرار بود کمیته اضطرار آلودگی هوا مدارس را دوباره تعطیل کند، یوسف نوری – وزیر آموزش و پرورش – ۲ بهمن بر صفحه تلویزیون ظاهر شد و گفت که مدارس از ۳ بهمن دیگر تعطیل نیست!

او روز بعد (۳ بهمن‌ماه) از پیشنهاد آموزش و پرورش به دولت برای تعلیق ملاک شاخص‌های کیفیت هوا در تعطیلی مدارس خبر داد و گفت: اگر شاخص‌های جهانی کیفیت هوا را ببینید، در کشورهای دیگر شاخص کمتر از ۳۰۰ باشد تعطیل نمی‌کنند، اما شاخص برای تعطیلی مدارس را برای ما روی ۱۵۰ بستند و تعطیلی‌ها طوری بود که شبیه دوره کرونا شدیم؛ درحالی که شاخص‌های آلایندگی ما زیر ۲۰۰ هستند.

پس از صحبت‌های نوری و در حالی که منتظر واکنش سازمان حیط زیست به تغییر شاخص‌های کیفیت هوا برای جلوگیری از تعطیلی مدارس بودیم،  احمد وحیدی – وزیر کشور – اعلام کرد: سازمانی که طرح تغییر شاخص‌ها را ارایه داده سازمان حفاظت محیط زیست است، یعنی سازمان که خود باید دغدغه اصلی اجرای قوانین مربوط به کاهش آلودگی هوا مانند آیین‌نامه‌های شرایط اضطرار آلودگی هوا را داشته باشد، خواستار تغییر آن شده است!

پس از گذشت چند روز  علی سلاجقه – رئیس سازمان حفاظت محیط زیست – ضمن واکنش به این طرح پیشنهادی صحبت‌هایی مشابه با وزیر آموزش و پرورش مبنی بر اینکه در دنیا در بحث شاخص‌های آلودگی هوا برای تعطیلی مدارس، بالاتر از ما عمل می‌کنند مثلا با شاخص ۳۰۰-۲۰۰ فقط مدارس ابتدایی را تعطیل می‌کنند، مطرح کرد و گفت: ما شاخص‌های آلودگی را تعیین می‌کنیم و تعطیلی بر عهده هیات وزیران است. قبلا هیات وزیران شاخص ۱۵۰ گذاشته است و اکنون می خواهد تصمیم خود را عوض کند.

این در حالیست که این پیشنهاد و صحبت‌ها از جانب وزیر کشور، وزیر آموزش و پرورش و رییس سازمان حفاظت محیط زیست با مخالفت‌هایی از سوی برخی مسئولان و کارشناسان آلودگی هوا مواجه شده است. دکتر عباس شاهسونی – رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت – ضمن اشاره به عوارض شدید آلودگی هوا بر سلامت کودکان در واکنش به این طرح می‌گوید: هر چه که در راستای سلامت مردم باشد، وزارت بهداشت با آن موافق است و هرچه که به سلامت مردم آسیب برساند، وزارت بهداشت به عنوان متولی سلامت مردم با آن مخالف خواهد بود.

حتی سحر تاج‌بخش – رئیس سازمان هواشناسی کشور –  نیزمی‌گوید: نمی‌توان استانداردها را تغییر داد چراکه در تمام دنیا شاخص‌ها و تعاریف آن‌ها به همین شکل است و تنها می‌توان نحوه برخورد و واکنش نسبت به آن را تغییر داد. به طور مثال اگر در حال حاضر در شاخص ۱۵۰ مدارس تعطیل می‌شوند از شاخص ۲۰۰ به بعد مدارس تعطیل شوند. نکته مهم این است که این تغییرات در سلامت مردم تاثیرات منفی دارد. چراکه آلاینده‌ها در ضریب هوش و تنفس آنها تاثیرگذار است. اما دائما هم نمی‌توان مدارس و ادارات را تعطیل کرد چراکه با تعطیلی‌های پی در پی در امور کشور مشکل ایجاد می‌شود بنابراین اقدام مناسب کنترل آلاینده‌ها است.

همچنین کارشناسانی مانند یوسف رشیدی – معاون اسبق سازمان حفاظت محیط زیست – نیز تغییر این استانداردها را نوعی پاک کردن صورت مسئله به جای انجام اقدامات لازم بر کاهش انتشار آلودگی هوا توصیف  کرد.

محمدعلی محسنی بندپی – یک عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی – نظری مشابه معاون اسبق سازمان حفاظت محیط زیست دارد و می‌گوید: تغییر استانداردهای شاخص آلودگی هوا برای جلوگیری از تعطیلی مدارس پاک کردن صورت مساله است که دولت به جای این کارها، باید قانون هوای پاک را اجرا کند.

همچنین بهزاد اشجعی –  عضو سابق کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا – نیز انتقاداتی نسبت به این طرح محیط زیست مطرح و اظهار می‌کند: پیشنهاد این طرح راه حل غیرمنطقی و غیرعقلانی است. براساس دستورالعمل کارگروه اضطرار آلودگی هوا، تصمیماتی براساس شاخص‌های مختلف کیفیت هوا باید اتخاذ شود. برای نشان دادن اینکه خلاف قانون عمل نمی‌کنند و هنگام آلودگی هوا مدارس هم باز باشند، قصد تغییر دستورالعمل و قانون و پاک کردن صورت مسئله را دارند. هدف این طرح اصلاح قانون باتوجه به آلودگی هوا است. بدین ترتیب با وجود آلودگی هوا مدارس نیز تعطیل نخواهند شد. در صورت اجرایی شدن این طرح تناقض موجود با قانون نیز مرتفع شده و از بین می‌رود این در حالیست که پیشنهاد دهندگان این طرح به دلایل تعطیلی مدارس درپی افزایش شاخص‌های کیفیت هوا و خسارات ناشی از  آن توجهی ندارند

باتوجه به مخالفت‌های صورت گرفته با طرح تغییر استاندارهای شاخص آلودگی هوا برای جلوگیری از تعطیلی مدارس، بهتر است در این طرح بازنگری شود چراکه باز بودن مدارس در شرایط آلودگی علاوه بر آنکه می‌تواند موجب آسیب رسیدن به سلامت دانش آموزان شود برخی دیگر از تصمیم‌های اتخاذ شده در کارگروه اضطرار آلودگی هوا را مانند اجرای طرح زوج و فرد از در منازل را تحت الشعاع قرار می‌دهد چراکه برخی والدین مسئولیت رفت و آمد فرزندان دانش‌آموز خود را بر عهده دارند. علاوه بر آن با توجه به آمار قابل توجه فرسودگی خودروها در ایران که شامل سرویس‌های مدارس نیز می‌شود، تردد این خودروها می‌تواند موجب تشدید آلودگی هوا شوند. در این شرایط تغییر استاندارهای شاخص آلودگی هوا برای جلوگیری از تعطیلی مدارس ممکن است کلاف آلودگی هوا را پیچیده‌تر کند.