خداحافظ سامانه ارز نیما!

 تجارب گذشته نشان می‌دهد، مدیریت بازار ارز در شرایطی امکان پذیر است که یک بازار ساختارمند شکل گرفته باشد تا امکان تسویه رسمی و شفاف نیز در آن وجود داشته باشد. همچنین، تجربه نوسانات ارزی در گذشته نشان داده که تنها با وجود یک بازار رسمی این امکان فراهم می‌شود که بازار به نحوی مطلوب مدیریت شود.

اخیرا، بانک مرکزی با راه اندازی بازار ارز تجاری مرکز مبادله، برای اولین بار در تاریخ اقتصادی ایران، برای کشف قیمت حواله، یک بازار رسمی ایجاد کرده که از ویژگی‌های یک بازار کارآمد برخوردار است. توجه به این مساله ضروری است که در اقتصاد ایران بازار حواله اهمیت بسیار زیادی دارد؛ بطوری که بیش از ۹۸ درصد معاملات در بازار حواله و تنها دو درصد در بازار شامل معاملات اسکناس است.

بنابراین، اگر بازار حواله منسجم و ساختار مند باشد، حتما بازار ارز قوام پیدا می‌کند. در سامانه ارز تجاری، تمام فعالان اعم از صادرکنندگان، واردکنندگان و بانک‌ها (بعنوان کارگزار) متمرکز هستند. مکانیزم این سامانه به شکلی است که نرخ‌ها در آن بر اساس عرضه و تقاضا بوده و نرخ‌های متعادل کشف و عملیاتی می‌شود که این نشان دهنده بهبود قابل توجهی در ساختار بازار ارز کشور در آینده نزدیک، خواهد بود.

به اعتقاد کارشناسان اقتصادی، بازار ارز تجاری مرکز مبادله ایران بازاری است دارای ساختار و قاعده؛ چرا که در این بازار کشف قیمت واقعی مبتنی برعرضه و تقاضا شکل می‌گیرد. همچنین، یک ساختار متشکل به معنای اصلی بازار دارد. باید به این نکته هم توجه شود که در مساله مدیریت بازار ارز، ساختار بر قیمت اولویت دارد. اگر ساختار خوب باشد بی شک، قیمت هم مدیریت می‌شود. به عنوان مثال در سامانه نیمای بانک مرکزی که اخیرا معاملات در آن با نرخ توافقی انجام می‌شود و از اول بهمن ماه سال جاری نیز، این سامانه هم به بازار ارز تجاری مرکز مبادله منتقل خواهد شد، بازاری به معنای واقعی وجود نداشت.

در این سامانه، وارد کننده و صادرکننده اظهار می‌کردند که در یک قیمت با همدیگر به توافق رسیده و معامله کرده‌اند. اینکه آیا این معامله رخ داده است یا خیر معلوم نبود. همچنین با احتساب هزینه‌های مضاعف تحمیل شده بر خریداران ارز در سامانه نیما، قیمت از آنچه که اظهار به معامله می‌شد بیشتر و نزدیک به بازار ارز غیر رسمی بود.

در سال‌های اخیر، تصمیم بر آن بوده تا یک بازار واقعی برای کشف قیمت حواله ارزی وجود داشته باشد تا بتوان در آن هم قیمت را بر مبنای فرآیند بازار کشف کرد و هم بانک مرکزی اهرمی برای هدف‌گذاری برای آن تعبیه کند. به نظر می‌رسد، آغاز فعالیت بازار ارز تجاری مرکز مبادله، پاسخی به این مطالبه تاریخی است.

علاوه بر این، شکل گیری و استمرار این بازار، پایداری قیمت ارز را به همراه خواهد داشت و بی شک در آینده بسیار نزدیک شاهد بهبود پایداری نرخ ارز به دور از دامنه نوسان، خواهیم بود.

از طرفی دیگر وقتی ارزش ارز واقعی شده و به نرخ اقتصادی آن می‌رسد، تقاضا کاهش پیدا می‌کند و با کاهش ارزش ارز، افزایش صادرات رخ می‌دهد و متعاقب این موضوع باعث خواهد شد دولت با کسری بودجه کمتری روبرو و تورم کنترل و کاهش پیدا کند.

بنابراین، بازار ارز تجاری مرکز مبادله، ابزاری کارآمد برای کشف قیمت واقعی ارز، شفافیت بازار، جلوگیری از تحمیل هزینه‌های مضاعف بر متقاضیان ارز، دسترسی سریع صادرکنندگان به متقاضیان ارز و همچنین ابزار کارآمدی برای مدیریت بانک مرکزی در بازار ارز است؛ که قطعا بازار ارز کشور را به ثبات و پیش‌بینی پذیری خواهد رساند