اما و اگرهای حضور در بینال ونیز
مجید ملانوروزی طی یادداشتی درباره سازوکار و اهمیت حضور کشورهای مختلف در بینال ونیز و معرفی فضای هنری کشورها و تاثیرات آن در اقتصاد هنر توضیح داد.
به گزارش پایگاه خبری هفت گرد، پنجاه و نهمین دوسالانه ونیز به عنوان طولانی‌ترین و مهم‌ترین نمایشگاه بین‌المللی هنر معاصر به کیوریتوری سیسیلیا الِمانی از ۲۳ آوریل افتتاح شده است و تا ۲۷ نوامبر (۳ اردیبهشت تا ۶ آذر) نیز ادامه دارد اما نام کشور ایران میان ۸۰ کشور حاضر در این دوره به چشم نمی‌خورد.
معمولا کشورهای مختلف برای حضور در این رویداد جهانی و به خصوص حضور در بخش نمایشگاه اصلی بینال ونیز اهمیت زیادی قائل هستند. ایران نیز پس از انقلاب اسلامی ۶ بار در بینال هنری ونیز حاضر بوده که این برنامه‌ریزی‌ها توسط دولت‌های مختلف انجام شده است. با توجه به اینکه این دوره از بینال ونیز ۶ روز پیش افتتاح شده است و باتوجه به اتمام مهلت ثبت‌نام‌ها به نظر می‌رسد که ایران دیگر شانسی برای دریافت پاویون و ارائه آثار هنری نداشته باشد.
محمود سالاری معاون امور هنری چندی پیش درباره غیب ایران در این دوره از بینال ونیز گفت: در برخی ادوار هنرمندانی در بینال ونیز حضور داشته و آثاری به این رویداد راه یافته اند که همواره مورد بحث واقع شده‌اند که با چه متر و معیاری به عنوان نماینده ایران در ونیز حاضرند. این سازوکارها و دستاوردهای دوره‌های قبل باید بررسی شوند و به امید خدا اگر قرار باشد ایران در پنجاه و نهمین دوسالانه ونیز شرکت کند، حتما کارگروهی در این باره تشکیل خواهد شد. ما بعد از انقلاب انقلاب اسلامی ۶ دوره در بینال ونیز شرکت کرده‌ایم که دستاوردهای آن خیلی قابل احصا نیست. آنقدری که برخی از رسانه‌ها معتقد بودند پاویون ایران دستاوردهای فراوانی در ادوار بینال ونیز داشته است در مقابل رسانه‌هایی اعتقاد داشتند که پاویون ایران در ونیز نه‌تنها هنر ایران را نمایندگی نمی‌کرده است، بلکه هنرمندان شرکت‌کننده در آن جزو برترین هنرمندان ایرانی نبوده‌اند.
مجید ملانوروزی مدیر اسبق اداره کل هنرهای تجسمی و موزه هنرهای معاصر تهران و پژوهشگر هنر در واکنش به این موضوع و دستاوردهای حضور در رویدادهای جهانی برای هنرهای تجسمی کشور گفت:
«در کنار تولید و آفرینش آثار هنری موضوعی که همواره مهم و درخور توجه بوده نمایش، عرضه و انتشار آن آثار تولیدشده است. بخش مهمی از عرضه آثار هنری، به ویژه در حوزه هنرهای تجسمی در گالری‌ها و نگارخانه‌ها انجام می‌شود که به آن اقتصاد پایه گفته می‌شود و این عرضه توسط خود هنرمند انجام می‌شود. بخش دیگر این عرضه هنری در آرتفرها یا اکسپوهای هنری محقق می‌شود. آرتفرها محل حضور گالری‌داران است و گالری‌ها آثار هنرمندان را در آنجا در معرض تماشا قرار می‌دهند.
در کنار این آرتفرها و اکسپوها، رویداد مهم دیگری به نام بینال یا همان دوسالانه وجود دارد که معمولا عرضه آثار در آنها توسط دولت‌ها انجام می‌شود و یکی از مهم‌ترین آنها در سطح جهانی بینال ونیز است و در ایران هم معرفی هنرمندان و آثار هنری به بینال ونیز توسط دولت و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می شود.
امروزه در دنیا چیزی حدود ۱۳۰ بینال هنری وجود دارد اما بینال ونیز با سابقه‌ای حدود ۱۲۰ سال یکی از مهم‌ترین رویدادها و به نوعی المپیک هنرهای تجسمی به حساب می‌آید زیرا بسیاری از مدیران، مجموعه‌داران، رییسان موزه‌ها و فعالان هنرهای تجسمی این رویداد را از نزدیک مشاهده می کنند و در جریان فضای هنری کشورها و هنرمندان آنها قرار می‌گیرند. با این حساب به یک شناخت کلی نسبت به فضای هنری هر کشور و تفکر هنرمندان آن دست پیدا میکنند.
بینال ونیز یک بخش نمایشگاه اصلی دارد که متاسفانه ایران هیچگاه نتوانسته است در فضای اصلی بینال جای ثابت و مشخص و مالکیتی داشته باشد و از طرفی در طول این سال‌ها، چه قبل از انقلاب و چه بعد از آن نتوانستیم حضور دائمی و نظام‌مند در بینال ونیز داشته باشیم.
به دلیل تعداد بسیار دانشگاه‌ها، کارگاه‌ها و آتلیه‌های هنری در کشور، بخش مهمی از جوانان ما در حوزه هنر مشغول فعالیت‌اند و ما موظفیم که در زمینه توسعه بازار و معیشت این هنرمندان گام برداریم و در این راستا حضور در بازارهای جهانی حتما یکی از مهم‌ترین اقدامات است. از وظایف دولت و مشخصا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در زمینه پویایی اقتصاد هنر، این است که بتواند در بازارهای هنری حضور داشته باشد و هنر کشور را در عرصه جهانی معرفی کند، همان‌طور که امروزه برخی از هنرمندان معتبر کشور که مارکت خارجی پیدا کرده‌اند، پیش‌تر در بینال های ونیز معرفی شده‌اند. معمولا در طول ادوار گذشته پاویون ایران به عنوان یک کشور با میراث کهن همواره بازدیدهای خوبی داشته است و بزرگ‌ترین مجموعه‌داران، موزه‌داران و مدیران هنری در آنجا حضور پیدا می‌کردند و این زمینه خوبی برای معرفی هنرمندان ایرانی است.
حضور ما در رویدادهای جهانی و به خصوص بینال ونیز فارغ از نتیجه‌ای که در آن حاصل می‌شود، می تواند به معرفی هنر کشور در عرصه جهانی بسیار کمک کند. درست مانند حضور تیم‌های ورزشی ما در جام‌های جهانی و المپیک. به طور مثال شاید تیم فوتبال ما در جام جهانی نتیجه خوبی نگیرد اما تلاش می کنیم که فوتبال و ورزش خودمان را در یک رویداد جهانی معرفی کنیم و از این طریق اعتباری کسب کنیم. براین اساس نتایج حاصل از حضور در رویدادهای جهانی شاید در مدت‌زمان کوتاه قابل مشاهده تباشد زیرا باردهی برنامه‌های فرهنگی و هنری نیاز به برنامه‌های مستمر و نظامند دارد اما در دراز مدت حتما تاثیر خود را نشان خواهد داد.
بینال ونیز پربازدیدترین رویداد هنرهای تجسمی جهان است و آثار حاضر در آن در قالب کتاب چاپ و در کتابخانه‌های مهم دنیا نگهداری می‌شوند. درنتیجه پژوهشگران معمولا برای بررسی هنرهای جهان به کتاب بینال ونیز مراجعه میکنند که مهم‌تریم رویداد هنری جهان است و هنرمندان شاخصی در آن حضور دارند از این منظر نماینده هر کشوری می‌تواند فضای هنری یک کشور را به جهانیان معرفی کند.
در کشور ما برای انتخاب هنرمندان حاضر در بینال ونیز همواره بحث بر سر این بوده است که اداره کل هنرهای تجسمی یا موزه‌های هنرهای معاصر یا انجمن ها و بنیادهای هنری انتخاب هنرمندان حاضر در بینال ونیز را انجام دهند یا فراخوانی اعلام کنند. برهمین اساس در طول ادوار گذشته گاهی اداره کل هنرهای تجسمی هنرمندان را انتخاب کرده یا گاهی از انجمن‌ها در این زمینه کمک گرفته یا گاهی شورایی تشکیل شده است اما نکته مهم این است که کسانی در دوسالانه شرکت کنند که در دوسال اخیر توانسته باشند در آثار خود به سبک، زبان، بیان و محتوای فکری و فرهنگی منسجمی دست پیدا کرده باشند.
ما نمی‌توانیم از توجه به اقتصاد هنر صحبت کنیم اما حضور هنرمندان و عرضه و فروش آثار آنها در کشورهای مختلف، مراکز مختلف هنری، بینال ها، آرتفرها و گالری ها را نادیده بگیریم. همان طور که می دانیم صنایع دستی ما همواره در رویدادهای بین‌المللی حضور دارند مانند نمایشگاه فرش، نمایشگاه صنایع دستی و نمایشگاه صنایع ملی که همواره در عرصه جهانی حضوری فعال دارند و این وظیفه را بر گردن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می گذارد که در زمینه فرهنگ و هنر هم حضور فعال داشته باشیم و به معرفی غنای فرهنگی و میراث و فضای معاصر خودمان در دنیا بیاندیشیم و تلاش کنیم این فرهنگ هنری را که ادعا داریم بسیار پرقدمت و با تمدن است به جهانیان معرفی کنیم.»
