آسیب‌های زیست‌محیطی؛ زخم‌هایی بر پیکر دماوند
دماوند کوهی در شمال ایران است و در مرز دو استان مازندران و تهران با ۵۶۱۰ متر ارتفاع قرار داردو به بلندترین کوه ایران، خاورمیانه و کوه آتشفشانی آسیا شهرت دارد. علاوه بر اینکه مهم‌ترین و مرتفع‌ترین کوه ایران است، نماد سرزمین ایران و کوهستان‌های کشور نیز هست اما امروزه با آسیب‌های زیست‌محیطی گوناگونی دست و پنجه نرم می‌کند.
به گزارش هفت‌گرد، دماوند مدت‌هاست گرفتار تخریب‌های انسانی شده است. امروزه آسیب‌ها و بحران‌های متعددی دماوند را تهدید می‌کند و نیازمند توجه جدی‌تری است.
اولین و مهم‌ترین آسیب به آبخیزهای کشور است. چرای بی‌رویه دام و معدن‌کاوی نیز معضل بسیارجدی و پیچیده‌ای را برای کوه‌ها و منابع آبی کشور ایجاد کرده است. خاصیت نگهداری آب در کوهستان‌ها با توجه به این موارد دچار اختلال شده یا از بین رفته است.
یکی از مشکلاتی که دماوند در این چند سال با آن دست و پنجه نرم می‌کرد، وقف بخشی از کوه دماوند بود اما به جهت پیگیری‌های مردمی و بازخورد مطالب نوشته شده در فضای عمومی با دستور قضایی و پیگیری نهادهای مرتبط این تهدید برطرف شد و به‌نظر می‌رسد سند وقفی ابطال شد و بنابر اعلام رسمی سند آن به نام سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری شده است. دماوند و بسیاری از کوه‌های ایران قابلیت چنین استفاده‌ای برای وقف بخشی از زمین‌شان را ندارند چراکه بر دامنه‌های پر شیب به‌هیچ عنوان نباید به نظام طبیعی کوهستان آسیب زد. این تغییر کاربری در محیط کوهستانی باعث از بین‌بردن پوشش گیاهی می‌شود که طی هزاران سال جهت حفظ خاک و ارتباط موجود بین فضای خاص کوهستانی با گیاهان به‌وجود آمده است. در این حالت اولین آسیب، عدم جذب آب است.
از دیگر آسیب‌های موجود می‌توان به معدن‌کاوی در دماوند اشاره کرد. دماوند دارای پنج معدن بزرگ بود که تعطیل شدند اما با اینکه اثرات مخرب معدن‌کاوی کاهش پیدا کرده همچنان این معادن به‌عنوان یک تهدید وجود دارند. بهره‌برداری سطحی نیز مانند معدن‌کاوی «موریانه‌وار» است و به‌صورت آهسته باعث آسیب به کوهستان می‌شود در واقع آسیب معدن به‌صورت آشکار است و بهره‌برداری سطحی به‌صورت نامحسوس باعث خرابی ناگهانی خواهد شد.
مجموعه آسیب‌رسانی‌های نامحسوس در حوزه دماوند وجود دارد. ازجمله چرای بی‌رویه دام به تعداد بیش از ظرفیت مراتع از این موارد است. چرای زودهنگام در اوایل فروردین که برف روی زمین دیده می‌شود در کوهپایه‌ها بسیار زیاد انجام می‌شود و چرای دیرهنگام در پاییز که دام دیر از مرتع خارج می‌شوند؛ به‌عبارتی زمین فرصت زایش ندارد و بدین جهت بیشتر گیاهان مرغوب علوفه‌ای در آستانه انقراض هستند یا از بین رفته‌اند.
از جمله آسیب‌هایی که بر اثر مداخلات انسانی وارد می‌شود، برداشت دامداران از انواع گیاهان گون و گیاهانی که شاخه و قسمت‌های چوبی دارند برای تامین سوخت به منظور پختن غذا و آماده‌سازی چای است. این موضوع بسیار قابل تامل است چراکه در کشوری که سرشار از منابع نفت و گاز است، هنوز سیستمی تعبیه نشده است که دامداران برای سوخت و مصرف شخصی از گیاهان ارزشمند مراتع بهره‌برداری نکنند.
کوهنوردی نیز برعکس چیزی که مردم گمان میکنند باعث آسیب‌های جدی بی‌شماری به کوه‌ها و کوهستان‌ها می‌شود. بدین جهت نیازمند ضوابط و قوانینی است. کوهنوردی در دماوند به‌صورت متراکمی انجام می‌شود. در حال حاضر کوهنوردی در گروه‌های بسیار بزرگ انجام می‌شود. در تابستان‌ها بعضا تا چند هزار نفر در یک روز در دامنه‌های دماوند مستقر می‌شوند. صعود در فصل مناسب، تعیین تعداد کوهنوردان برای صعود در هر مسیر، خودداری از افزایش مسیرهای کوهنوردی و ضرورت صعود از راه‌های پاکوب، خودداری از ایجاد راه فرعی، موظف و مکلف بودن افراد به برگرداندن زباله‌های تولیدشده و چگونگی مدیریت فضولات از مواردی است که نیازمند تدوین و اعمال ضوابطی است. دستورالعمل خاص و مشخصی درباره هیچ‌یک از این موارد نداریم و اعمال مقرراتی نیز صورت نمی‌گیرد. برخی کوهنوردان نیز نسبت به این مسائل کم‌توجه یا بی‌توجه هستند.
با توجه به اهمیت کوه دماوند لازم است مردم و مسئولان بیش از پیش در حفظ ارزش‌های زیست‌محیطی این منطقه زیبا و منحصربه‌فرد بکوشند
