ادبیات کهن بدون بازنویسی برای کودکان مناسب نیست

زبان ادبیات کهن متناسب با ادبیات بزرگسالان است بر همین اساس محتوای ادبیات کهن بدون بازنویسی برای کودک و نوجوان مناسب نیست.

به گزارش هفت‌گرد، مهناز فتاحی نویسنده حوزه کودک و نوجوان گفت: ادبیات کهن و فرهنگ کشور ایران سرشار از نکات اخلاقی و پیام‌های ارزشمند انسانی از گذشته است، بخش مهمی از ادبیات ما ادبیات فاخر کهن است که در زمینه شعر و داستان قوی و ارزشمند است.

ضرورت بازنویسی ادبیات کهن برای کودکان و نوجوانان

به گفته فتاحی، قصه منظوم برای ادبیات کودک و نوجوان در زمان گذشته موجود نبود و آنچه که برای بزرگسال نوشته می‌شد برای کودکان نیز به ناچار استفاده می‌شد، ضرورت بازنویسی برای کودکان و نوجوانان کاملا حس می‌شود در دوره‌ جدید ادبیات کهن را برای کودکان و نوجوانان بازنویسی می‌کنند.

زبان ادبیات کهن

فتاحی گفت: زبان ادبیات کهن متناسب با ادبیات بزرگسالان است بر همین اساس محتوای ادبیات کهن کاملا برای کودک و نوجوان مناسب نیست و بازنویسی کمک می‌کند که ما نکات و پیام‌های ارزشمند و ادبیات ارزشمند را با زبان کودک و نوجوان به آن‌ها انتقال دهیم با بازنویسی ادبیات کهن یک نوع ویرایش ادبی صورت می‌گیرد تا یک اثر برای گروه سنی کودک و نوجوان مناسب سازی شود.

او می‌گوید: به‌عنوان کسی که در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کار کرده‌ام و با این گروه سنی به‌عنوان مربی و کارشناس در ارتباط بوده‌ام همواره متوجه بوده‌ام که آنچه که در ادبیات کهن وجود دارد قطعا با همه ریزه‌کاری‌هایش ممکن است برای کودک و نوجوان مناسب نباشد، همچنین زبان ادبیات کهن به قدری سخت است که حتی بعضی وقت‌ها بزرگسالان آن‌را درک نمی‌کنند.

ضرورت آشنایی کودکان با قصه‌ها و متل‌ها

به گفته فتاحی، ضرورت نوع بازنویسی و انجام ویرایش و نگارش متون از نو برای کودکان و نوجوانان وجود دارد، از طرفی اگر کودکان ما ادبیات کهن کشور خود را نشناسند قطعا آشنایی و رشد آن‌ها فقط با ادبیات امروز میسر نخواهد بود، آن‌ها باید به گذشته رجوع و مشاهده کنند نیاکان و گذشتگان خود چه نوشته‌اند و دارای چه افکاری بوده‌اند، بایستی به کودکان در خصوص پیشینه و فرهنگ کشور ایران آگاهی داده شود و در کنارش با قصه‌ها، متل‌ها، لالایی‌ها، افسانه شعر  و ادبیات کهن با زبان مخصوص به خود آشنا می‌شوند

این نویسنده گفت: باید به ویژگی‌های روان‌شناسی کودک و نوجوان و همچنین ویژگی شخصیتی این گروه سنی اشراف کامل داشته تا بتوانیم اثری برای کودک و نوجوان تولید کنیم، در ارتباط با متون کهن فارسی همین گونه است این متون باید با شخصیت کودک و نوجوان تطابق داشته باشند.

او می‌گوید: محتوا و موضوعاتی که برای کودک و نوجوانان بیان می‌شود باید به دور نکات منفی و بدآموزی باشند همچنین نباید خوانش این متون حس ناامیدی به کودکان و نوجوان را القا کند، یک سری باید و نباید‌ها برای بازنویسی ادبیات کهن برای کودکان و نوجوانان وجود دارند که بایستی رعایت شوند.

این نویسنده و پژوهشگر گفت: باید بدانیم کودک و نوجوان  از نظر روحی و روانی به چه چیز‌هایی نیاز دارند، گاهی مشاهده کرده‌ام که همکاران من خواسته‌اند قصه رستم و سهراب را برای کودک بگویند با اینکه این اثر بسیار قوی و ارزشمند است بیان آن برای کودک و نوجوان به همان شکل اصلی قطعا تاثیرات منفی خواهد داشت.

فتاحی گفت: اگر کودکی که در حین خوانش قصه متوجه شود پدری فرزند خودش را می‌کشد بسیار ناامید و متاثر می‌خواهد شد و تمام باورهایش در ذهنش بهم می‌ریزد، گاهی می‌بینیم در ادبیات کهن خیلی راحت الفاظ رکیک و مسائل مختلف بیان می‌شود و قطعا این موارد در بازنویسی که برای کودک و نوجوان انجام می‌شود باید لحاظ شود، نکته‌ای که وجود دارد این است که تمام موارد بازنویسی شده از نظر اخلاقی باید مناسب ویژگی‌های کودک و نوجوان باشند.

به گفته فتاحی زبان ادبیات کهن زبان سنگینی است و واژه‌های امروز تغییر کرده‌اند، قطعا زبان ادبیات کهن برای کودکان و نوجوانان باید تغییر کند و ویژگی دیگر اینکه باید در نظر کودک و نوجوان مناسب بیاید، همچنین محتوای ادبیات کهن باید مناسب کودک و نوجوان باشد.

بازآفرینی اثر

او می‌گوید: در قدم اول باید متون کهن را از نگاه خودمان بررسی و نقد و سپس شروع به بازنویسی کنیم، یعنی ابتدا فکر کنیم آیا این محتوا برای کودک و نوجوان امروز مناسب است؟ چه‌قدر ضرورت دارد؟ چه قسمتی باید حذف و چه مواردی باید به آن اضافه شود؟، گاهی بازنویسی به بازآفرینی تغییر پیدا می‌کند، زیرا بازنویسی جواب نمی‌دهد در این شرایط ممکن است به بازآفرینی اثر روی بیاوریم.

علاقمندی گروه سنی کودک به محتوای طنز

فتاحی گفت: در بازنویسی ادبیات کهن باید ذائقه کودک و نکات مورد توجه او را لحاظ کنیم، علاقه‌مندی بچه‌ها به مطالب طنز را بسیار زیاد است، اکثر قصه‌های قدیمی قصه‌های طنز هستند و بازنویسی این موارد قطعا به ایجاد نشاط کمک می‌کند.

او می‌گوید: محتوای طنز سبب می‌شود تا در روحیه‌ کودک و نوجوان  پیام ارزشمندی را که ما می‌خواهیم منتقل شود به‌راحتی انتقال و به خوبی آن‌را درک کنند، قصه‌های حیوانی  از دیگر محتوایی است که را کودکان به آن علاقه نشان داده‌اند و قطعا بخش زیادی از ادبیات ما در گذشته سرشار از قصه‌های حیوانی است، نیاز و علاقه کودک و نوجوان آشنایی هر چه بیشتر با فرهنگ و قومیت‌های ایرانی است و بازنویسی ادبیات کهن می‌تواند در این زمینه به کودک و نوجوانان کمک کند.

ارجحیت محتوا بر ویژگی‌های سبکی و نثری در بازنویسی

به گفته فتاحی در بازنویسی برای کودک و نوجوان محتوا بر ویژگی سبکی و نثری ارجحیت دارد، مطلب و موضوعی که می‌خواهیم برای کودک و نوجوان بیان کنیم بسیار مهم است، اما موضوع و محتوا از لحاظ ساختار ظاهری هم باید مناسب این گروه سنی باشد یک محتوا هر چه‌قدر از نظر ظاهر مناسب‌تر و آراسته‌تر باشد بیشتر بر دل مخاطب می‌نشیند پس باید به این بخش هم توجه بسیاری شود.