کلسترول تنها پیشبینیکننده بیماری قلبی نیست
دانشمندان میگویند یک پروتئین را شناسایی کردهاند که پیشبینیکننده بهتری برای بیماری قلبی نسبت به میزان کلسترول است.
به گزارش هفت گرد، از زمانی که محققان برای اولین بار در دهه ۱۹۵۰ ارتباط بین رژیم غذایی، کلسترول و بیماری قلبی را مشخص کردند، خطر ابتلا به بیماری قلبی تا حدودی بر اساس سطح کلسترول بیماران ارزیابی شده است که میتواند به طور معمول از طریق آزمایش خون سنجیده شود.
با این حال، شواهد جمعآوریشده در طول دو دهه گذشته نشان میدهد که یک نشانگر زیستی به نام «پروتئین واکنشی C»(C-reactive protein) که وجود التهاب خفیف را نشان میدهد، پیشبینیکننده بهتری برای خطر ابتلا به بیماری قلبی نسبت به کلسترول است.
در نتیجه، کالج قلب و عروق آمریکا در سپتامبر ۲۰۲۵ توصیههای جدیدی را برای غربالگری جهانی سطح «پروتئین واکنشی C» در همه بیماران، در کنار اندازهگیری سطح کلسترول منتشر کرد.
«پروتئین واکنشی C» چیست؟
«پروتئین واکنشی C» توسط کبد در پاسخ به عفونتها، آسیب بافتی، حالتهای التهابی مزمن ناشی از شرایطی مانند بیماریهای خودایمنی و اختلالات متابولیکی مانند چاقی و دیابت ایجاد میشود. اساساً این یک نشانگر التهاب به معنی فعال شدن سیستم ایمنی در بدن است.
«پروتئین واکنشی C» را میتوان به راحتی با آزمایش خون اندازهگیری کرد. سطح پایین این پروتئین به میزان کمتر از ۱ میلیگرم در دسیلیتر، نشاندهنده التهاب حداقلی در بدن است که در برابر بیماری قلبی محافظت میکند.
سطح بالای «پروتئین واکنشی C» بیش از ۳ میلیگرم در دسیلیتر نیز نشاندهنده افزایش سطح التهاب و در نتیجه افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی است.
گفتنی است که حدود ۵۲ درصد از آمریکاییها سطح بالایی از «پروتئین واکنشی C» را در خون خود دارند.
تحقیقات جدید نشان میدهد که «پروتئین واکنشی C» نشانگر پیشبینیکننده بهتری برای حملات قلبی و سکته مغزی نسبت به کلسترول بد یا LDL (مخفف لیپوپروتئین با چگالی کم) و همچنین یکی دیگر از نشانگرهای زیستی ژنتیکی ارثی رایج به نام «لیپوپروتئین (a)» است.
یک مطالعه نشان داد که «پروتئین واکنشی C» میتواند بیماری قلبی را به همان خوبی فشار خون پیشبینی کند.
چرا التهاب در بیماری قلبی اهمیت دارد؟ التهاب نقش حیاتی در هر مرحله از توسعه و تجمع پلاک چربی در شریانها دارد که باعث ایجاد وضعیتی به نام «تصلب شرایین» میشود که میتواند منجر به حملات قلبی و سکته مغزی شود.
از لحظهای که یک رگ خونی آسیب میبیند، چه از قند خون بالا و چه از دود سیگار، سلولهای ایمنی بلافاصله به آن ناحیه نفوذ میکنند. این سلولهای ایمنی متعاقباً ذرات کلسترول را که معمولاً در جریان خون شناور هستند، میبلعند تا یک پلاک چربی تشکیل دهند که در دیواره رگ قرار میگیرد.
این فرآیند برای دههها ادامه مییابد تا اینکه سرانجام یک روز، واسطههای ایمنی، کلاهکی را که پلاک را احاطه کرده است، پاره میکنند. این امر باعث تشکیل لخته خونی میشود که جریان خون را مسدود میکند، بافتهای اطراف را از اکسیژن محروم میکند و در نهایت باعث حمله قلبی یا سکته مغزی میشود.
از این رو، کلسترول تنها بخشی از داستان است. در واقع، این سیستم ایمنی است که هر مرحله از فرآیندهایی را که باعث بیماری قلبی میشوند، تسهیل میکند.
آیا رژیم غذایی میتواند بر سطح «پروتئین واکنشی C» تأثیر بگذارد؟
سبک زندگی میتواند به طور قابل توجهی بر میزان «پروتئین واکنشی C» تولید شده توسط کبد تأثیر بگذارد.
نشان داده شده است که غذاها و مواد مغذی متعددی از جمله فیبر غذایی موجود در غذاهایی مانند لوبیا، سبزیجات، آجیل و دانهها و همچنین انواع توتها، روغن زیتون، چای سبز، دانههای چیا و دانههای کتان سطح «پروتئین واکنشی C» را کاهش میدهند.
ضمن اینکه کاهش وزن و ورزش نیز میتواند سطح «پروتئین واکنشی C» را کاهش دهد.
آیا کلسترول هنوز برای خطر بیماری قلبی مهم است؟
اگرچه کلسترول ممکن است مهمترین پیشبینیکننده خطر بیماری قلبی نباشد، اما همچنان بسیار مهم است. با این حال، فقط مقدار کلسترول یا به طور خاص مقدار کلسترول بد یا LDL مهم نیست. دو نفر با سطح کلسترول یکسان لزوماً خطر یکسانی برای بیماری قلبی ندارند. دلیل این امر این است که خطر بیشتر توسط تعداد ذراتی که کلسترول بد در آنها بستهبندی شده است، تعیین میشود، نه کل جرم کلسترول بدی که در اطراف شناور است.
در این مورد، وجود ذرات بیشتر به معنای خطر بالاتر است. به همین دلیل است که آزمایش خون معروف به «آپولیپوپروتئین B»(apolipoprotein B) که تعداد ذرات کلسترول را اندازهگیری میکند، پیشبینیکننده بهتری برای خطر بیماری قلبی نسبت به اندازهگیری کل مقدار کلسترول بد است.
«آپولیپوپروتئین B» نیز مانند کلسترول و «پروتئین واکنشی C» تحت تأثیر عوامل سبک زندگی مانند ورزش، کاهش وزن و رژیم غذایی قرار میگیرد. مواد مغذی مانند فیبر، آجیل و اسیدهای چرب امگا ۳ با کاهش تعداد ذرات کلسترول مرتبط هستند، در حالی که افزایش مصرف قند با تعداد بیشتری از ذرات کلسترول مرتبط است.
علاوه بر این، «لیپوپروتئین (a)»، پروتئینی که در دیواره اطراف ذرات کلسترول زندگی میکند، نشانگر دیگری است که میتواند بیماری قلبی را با دقت بیشتری نسبت به سطح کلسترول پیشبینی کند. دلیل این امر این است که وجود «لیپوپروتئین (a)» باعث میشود ذرات کلسترول چسبنده شوند و بنابراین احتمال بیشتری دارد که در پلاک آترواسکلروتیک به دام بیفتند.
با این حال، برخلاف سایر عوامل خطر، سطح «لیپوپروتئین (a)» کاملاً ژنتیکی است، بنابراین تحت تأثیر سبک زندگی قرار نمیگیرد و فقط یک بار در طول زندگی نیاز به اندازهگیری دارد.
بهترین راه برای پیشگیری از بیماری قلبی چیست؟
در نهایت، بیماری قلبی محصول عوامل خطر بسیاری و تعاملات آنها در طول زندگی است. بنابراین، پیشگیری از بیماری قلبی بسیار پیچیدهتر از آن چیزی است که قبلاً تصور میشد.
دانستن سطح کلسترول LDL در کنار سطح «پروتئین واکنشی C»، «آپولیپوپروتئین B» و «لیپوپروتئین (a)» شما، تصویر جامعی از خطر را ترسیم میکند که امیدواریم بتواند به ایجاد انگیزه در تعهد بلندمدت به اصول پیشگیری از بیماری قلبی کمک کند.
این موارد شامل تغذیه خوب، ورزش مداوم، خواب کافی، مدیریت مؤثر استرس، حفظ وزن سالم و در صورت لزوم، ترک سیگار است.
