لاک‌پشت‌ها؛ کلید دستیابی به راهکار ضد پیری در انسان
لاک‌پشت‌هایی که نه‌تنها عمر طولانی دارند، بلکه در طول زندگی خود به سختی پیر می‌شوند، می‌توانند راهکار مقابله با پیری را برای انسان ارائه دهند.
به گزارش هفت‌گرد، افزایش سن برای پستاندارانی نظیر انسان اجتناب‌ناپذیر است. صرف‌نظر از مقدار ویتامینی که مصرف می‌کنیم، با گذر زمان پوست‌مان شل، استخوان‌هایمان نرم و مفصل‌هایمان سفت می‌شوند. بااین‌حال آن‌طور که نیویورک تایمز می‌نویسد، لاک‌پشت‌های آب‌زی و لاک‌پشت‌های خشکی‌زی با سرعت کمتری پیر می‌شوند.
به‌نظر می‌رسد گونه‌هایی نظیر لاکپشت غول‌پیکر گالاپاگوس با وجود داشتن پوست چروک‌خورده و لثه بدون دندان از آثار مربوط به افزایش سن آسیبی ندیده‌اند. برخی از این لاک‌پشت‌ها در مسیر رسیدن به سن ۱۰۰ سالگی علائم کمی از پیری را نشان می‌دهند.
دو گروه از پژوهشگران برای آشنایی بهتر با گونه شگفت‌انگیز گالاپاگوس شروع‌به انجام مطالعه روی لاک‌پشت‌های آب‌زی و لاک‌پشت‌های خشکی‌زی و خون‌گرم و خون‌سرد بودن آن‌ها کردند و در نهایت یافته‌های خود را در قالب دو مقاله در ژورنال ساینس در دسترس قرار دادند.
تحقیقات پیشین مرتبط به پیری عمدتا روی حیوانات خون‌گرم نظیر پستانداران و پرندگان انجام می‌شد. بااین‌حال جانوران خون‌سردی مثل ماهی‌ها، خزندگان و دوزیستان به دفعات در کتاب‌های مربوط به افزایش طول عمر مورد اشاره قرار گرفته‌اند.
برای مثال نوعی سمندر به نام سمندر سفید (اولم) به مدت تقریباً یک قرن در میان غارهای زیرزمینی زندگی می‌کند. لاک‌پشت‌های خشکی‌زی غول‌پیکر می‌توانند دو برابر بیشتر عمر کنند. اوایل سال جاری میلادی یک لاکپشت غول‌پیکر سیشل به نام جاناتان تولد ۱۹۰ سالگی‌اش را جشن گرفت.
در یکی از دو مطالعه‌ی جدید، پژوهشگران داده‌های مربوط به ۷۷ گونه خزنده و دوزیست وحشی ازجمله اژدهای کومودو، مار بندجورابی و قورباغه‌ی درختی را گردآوری کردند. اعضای تیم داده‌هایی را که در طول چند دهه ثبت شده‌اند تجزیه‌و‌تحلیل کردند تا خصوصیاتی مثل متابولیسم را بررسی و میزان اثرگذاری آن‌ها روی پیری و طول عمر را تعیین کنند.
بث راینکه، زیست‌شناس تکاملی در دانشگاه شمال شرق ایلینوی و یکی از نویسندگان مقاله‌ی جدید، می‌گوید: «ما به مجموعه‌ی فوق‌العاده‌ای از داده‌ها دسترسی داشتیم تا به شیوه‌ای کاملاً جدید که نمونه‌ی آن قبلا انجام نشده، به سؤالات مربوط به پیری پاسخ دهیم. فهمیدن این‌که پیری چگونه اتفاق می‌افتد تنها با این رویکرد گسترده‌ی مبتنی‌بر تاکسونومی (آرایه‌شناسی) قابل‌انجام است.»
برای زندگی طولانی‌مدت باید منحنی افزایش سن، ملایم باشد. بخش اعظم انرژی اکثر حیوانات پس از رسیدن به بلوغ جنسی، به تولید مثل اختصاص داده می‌شود و این موضوع روی توانایی آن‌ها برای ترمیم بافت‌هایی که در حال پیر شدن هستند اثر می‌گذارد.
این زوال جسمانی که سالخوردگی نامیده می‌شود در اغلب اوقات خطر مرگ‌و‌میر را بالا میبرد، چون حیوانات با افزایش سن در برابر شکارچیان یا بیماری‌ها آسیب‌پذیرتر می‌شوند. بااین‌حال چندین حیوان خون‌سرد با افزایش سن، سالخوردگی کمتری را تجربه میکنند.
لاک‌پشت‌های سیاهِ مردابی دارای نرخ منفی سالخوردگی هستند، یعنی خطر مرگ این حیوانات با افزایش سن کاهش پیدا می‌کند.
یک تئوری این است که حیوانات خون‌سرد تجهیزات بهتری برای مدیریت فرسودگی ناشی از افزایش سن دارند، چون این حیوانات برای تنظیم دمای بدن خود به محیط متکی می‌شوند؛ درحالی‌که حیوانات خون‌گرم به‌منظور تنظیم دمای بدن سراغ متابولیسم می‌روند و این فرایند از آن‌ها انرژی می‌گیرد.
یافته‌های دکتر راینکه و اعضای تیمش شامل مسائل پیچیده‌تری است. این پژوهشگران متوجه شده‌اند که برخی از جانواران خون‌سرد درمقایسه‌با جانوران خون‌گرم هم‌اندازه با خود بسیار سریع‌تر پیر شده‌اند، بااین‌حال روند پیری بقیه‌ی جانوران خون‌سرد بسیار کندتر بود.
نرخ پیری مارمولک‌ها و مارها از قاعده‌ی مشخصی پیروی نمی‌کرد، اما پژوهشگران متوجه شدند نرخ پیری در انواع خاصی از کروکودیل‌ها، سمندرها و توآتارا (سوسمار پل‌دماغی) به‌طرز قابل‌توجهی کند است. تنها گونه‌هایی که تقریباً اصلا پیر نشدند، لاک‌پشت‌های آب‌زی و لاک‌پشت‌های خشکی‌زی بودند.
دیگر مطالعه‌ی جدید به‌طور عمیق‌تری سراغ بررسی روند افزایش سن لاک‌پشت‌های آب‌زی رفته است. پژوهشگران زوال مرتبط به سن را در ۵۲ گونه از لاک‌پشت‌های آب‌زی و خشکی‌زیِ اسیر در باغ‌وحش‌ها و آکواریوم‌ها مورد بررسی قرار دادند و متوجه شدند ۷۵ درصد از گونه‌ها ازجمله لاکپشت غول‌پیکر آلدابرا و لاکپشت پنکیکی کهولت کم یا ناچیز از خود نشان داده‌اند.
شمار کمی از گونه‌ها نظیر لاکپشت یونانی و لاکپشت سیاهِ مردابی نرخ کهولت منفی داشتند، یعنی در این گونه‌ها با افزایش سن خطر مرگ کاهش پیدا کرد. نرخ کهولت حدودا ۸۰ درصد از گونه‌های مورد بررسی کمتر از انسان‌ِ مدرن بود.
منطقی است اگر به لاک‌پشت‌های آب‌زی به‌عنوان معیار ضد پیری نگاه کنیم، چون این حیوانات متابولیسم کندی دارند. پژوهشگران همچنین عمر طولانی لاک‌پشت‌ها را به داشتن لاکِ محکم ارتباط داده‌اند. لاک‌پشت‌های آب‌زی و خشکی‌زی گیاه‌خوار در طول زندگی خود (البته در اکثر مواقع) مشغول جویدن سبزیجات هستند.
این نرخ کهولت پایین چندان تعجب‌برانگیز نیست چون لاک‌پشت‌هایی که در باغ‌وحش و آکواریوم نگه‌داری می‌شوند زندگی بی‌دردسری دارند و همیشه به آن‌ها غذای کافی می‌رسد. البته برخلاف انسان‌ها که صرف‌نظر از نحوه‌ی زندگی با افزایش سن مواجه می‌شوند، لاک‌پشت‌های اسیر نشان می‌دهند که فراهم کردن محیط ایدئال در باغ‌وحش می‌تواند روند پیری را کاهش دهد چون خزندگان در دمای ایدئال خود استراحت میکنند و از رژیم غذایی متعادل متشکل‌از میوه و سبزیجات لذت می‌برند.
ریتا داسیلوا، زیست‌شناس جمعیت در دانشگاه جنوب دانمارک و یکی از نویسندگان مقاله، می‌گوید: «ما جوامع موجود در باغ‌وحش‌ها را با جوامع وحشی مقایسه کردیم و متوجه شدیم جوامعی که در شرایط محافظت‌شده زندگی میکنند توانستند روند کهولت را از بین ببرند. دررابطه‌با انسان‌ها باید بگویم که محیط زیست ما همچنان در حال بهتر شدن است، اما نتوانسته‌ایم جلوی کهولت‌مان را بگیریم.»
خطر مرگ‌و‌میر در بین لاک‌پشت‌های آب‌زی و لاک‌پشت‌های خشکی‌زی که عمر طولانی دارند پس از گذر دهه‌ها تغییری نمی‌کند، بااین‌حال آن‌طور که کیلب فینچ (متخصص مسائل مربوط به افراد مسن در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی) می‌گوید، این حیوانات نتوانسته‌اند به جوانی ابدی دست پیدا کنند.
همچون انسان‌های مسن، لاک‌پشت‌های آب‌زی و خشکی‌زی نیز سرانجام با ضعف بینایی و قلب مواجه می‌شوند. دکتر فینچ که روی روند پیری در انسان‌ها مطالعه انجام می‌دهد اما در مطالعه‌ی اخیر مشارکت نداشته، می‌گوید: «برخی از این حیوانات به آب‌مروارید مبتلا می‌شوند و ناتوانی‌شان به حدی می‌رسد که باید با دست به آن‌ها غذا داد. این حیوانات در دنیای واقعی نمی‌توانستند زنده بمانند، بنابراین شکی نیست که آن‌ها هم پیر می‌شوند.»
دکتر داسیلوا می‌گوید: «اگر به مطالعه تکامل پیری در لاک‌پشت‌ها ادامه دهیم، سرانجام ارتباطی واضح بین لاک‌پشت‌ها با سلامتی و روند پیری انسان پیدا خواهیم کرد.»
