هفت جاذبه گردشگری و اکوتوریستی ایران – بخش نخست

امروزه پدیده گردشگری و اکوتوریسم، به لحاظ درآمدزایی فراوان آن، بسیاری از کشورهای جهان را برآن داشته که سرمایه‌گذاری زیادی را به این بخش اختصاص دهند.

به گزارش هفت‌گرد، بوم‌گردی یا اکوتوریسم یکی از ارکان مهم صنعت توریسم و جهانگردی جهانی است که توجه گردشگران و جهانگردان بسیاری را به خود جلب کرده است. به‌طوری‌که از اواسط دهه ۱۹۸۰ میلادی، بوم‌گردی به یکی از اهداف مهم گردشگری کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه تبدیل شده است.

قابل ذکر است که در اکوتوریسم، این مناطق طبیعی معمولا نامسکون هستند و کسی در آنها زندگی نمی کند. یکی دیگر از ویژگی‌های این مناطق، دست‌نخورده بودن آنها است.

به گردشگرانی که به این مناطق طبیعی و دست‌نخورده می‌روند، اکوتوریست می‌گویند. این افراد، خود را در مقابل محیط‌زیست، مسئول می‌دانند و تلاش می‌کنند که در سفرهای اکوتوریسمی، هیچ لطمه‌ای به محیط‌زیست وارد نکنند. این گردشگران، با مسئولیت خود وارد مناطق دست‌نخورده و طبیعی می‌شوند.

هدف از اکوتوریسم، آشنا کردن گردشگران و اکوتوریست‎‌ها با مناطق دست‎‌نخورده جهان و همچنین آموزش نگهداری از طبیعت و اکوسیستم به آنها است.

شاید برخی تصور کنند سفر به این مناطق طبیعی و بکر، ممکن است به آنان آسیب برساند، در حالی‎‌که اینگونه نیست. در فرایند اکوتوریسم، مهم‎‌ترین هدف، دست‎‌نخورده باقی ماندن طبیعت است.

اکوتوریسم، تقریبا در هر کشوری، به‌ویژه ایران وجود دارد، و سالانه بر تعداد اکوتوریست‌ها در سرتاسر جهان، افزوده می‌شود. امید است در آینده اکوتوریسم بتواند به تمام مردم جهان، اهمیت محیط زیست و اکوسیستم طبیعی را بیاموزد.

در ابن بخش، با ما همراه باشید با هفت جاذبه اکوتوریستی سرزمین‌مان ایران.

1. دوهزار و سه هزار

جنگل سه‌هزار از مناطق طبیعی بسیار زیبا و چشم‌نواز شمال ایران است. دره سه‌هزار در قسمت غربی قله علمکوه، با چشم‌اندازهای بدیع، چمنزارها، جنگل‌های مرتفع و جلگه‌ای است که با داشتن آب و هوای مطبوع، رودخانه، آبشار‌ها و چشمه‌‌های آب از مناظر زیبا و پر اهمیت گردشگری به شمار می‌روند. در این دره آثارى از زندگى انسان در گذشته‌هاى دور نیز بر جاى مانده است.

د‌وهزار نیز منطقه‌ای توریستی در شمال ایران است که دارای آب و هوای معتدل کوهستانی با تابستان‏های مطبوع و زمستان‌های نسبتاً سرد است. دره سرسبز دو‌هزار در قسمت شمالی ارتفاعات البرز و در جنوب شهر تنکابن، به‌علت شرایط طبیعی و اقلیمی ویژه، مجموعه زیستی و طبیعی کم‏‌نظیری است که چمنزارها، جنگل‌ها، مرتع‌ها، یخچال‏‌های طبیعی و قله‏‌های کوهستانی را در خود جای داده است. ارتفاعات گردکوه و قله سیالان (مرتفع‌‌‏ترین قله شهرستان تنکابن) از جاذبه‌ای مهم ورزشی این منطقه به شمار می‌روند.

2.آبشار خزه‌ای کبودوال

در دل منطقه‌ای که به سرزمین آبشارها معروف است؛ آبشاری وجود دارد که بیش از همه، گردشگران و طبیعت‌ دوستان را به وجد می‌آورد؛ تنها آبشار خزه‌ای ایران که «کبودوال» نام دارد. استان گلستان به سبب داشتن حدود 60 آبشار کوچک و بزرگ به سرزمین آبشاران معروف است و کبودوال یکی از معروف‌ترین آبشارهای این استان است که در ۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر علی‌آباد کتول قرار گرفته. آبشار کبودوال یکی از مهم‌ترین تفرجگاه‌های منطقه محسوب شده و از تنوع گونه‌های گیاهی و چشمه‌های فراوان برخوردار است. این آبشار در فصول بهار و تابستان محل تفریح انبوه زیادی از طبیعت دوستان است؛ آبشار 15 متری که در دل جنگل بکر کبودوال و در ارتفاع 1780 متری دامنه کوه هارون قرار دارد. آب رودخانه آبشار از دامنه شمالي کوه هارون سرچشمه مي‌گيرد و با عبور از میان جنگل به دهانه آبشار وارد می‌شود.
در سفر به آبشار کبودوال نه تنها از تماشای مناظر متحیر خواهید شد بلکه از شنیدن صدای حرکت آب در سکوت جنگل و ترکیب آن با صدای برخورد آبشار با کف رودخانه پایین آبشار، آرامش را به معنای واقعی کلمه احساس خواهید کرد. آب رودخانه کبودوال و آبشار آن بسیار تمیز و زلال است بنابراین به خودتان شک راه ندهید و از این آب زلال بنوشید.

3. باداب سورت

باداب سورت چشمه‌های پلکانی کم‌نظیری در ایران و جهان است که شامل چندین چشمه با آب‌های کاملاً متفاوت از لحاظ رنگ، بو، مزه و حجم آب می‌شود و بعد از چشمه پامو کاله ترکیه به‌عنوان دومین چشمه آب شور جهان ثبت شده است. چشمه‌های باداب سورت شامل دو چشمه می‌شود. چشمه پر آبِ آن دارای آبی بسیار شور است و به همین علت در فصل زمستان یخ نمی‌زند. این چشمه استخری عمیق به قطر 15 متر دارد و عمدتاً در تابستان برای آب تنی استفاده می‌شود. آب این چشمه جهت درمان دردهای کمر و پا، امراض پوستی، روماتیسم و سردرد میگرن سودمند است. چشمه دوم که در بالادست و شمال غربی این چشمه قرار دارد ترش مزه و دارای آبی به رنگ قرمز و نارنجی است و اکسیدآهن را از قعر صخره‌ها به زمین می‌آورد. جریان آب‌های رسوبی و معدنی این چشمه‌ها طی سال‌ها در شیب پایین دستِ کوهستانی خود طبقات و حوضچه‌های پلکانی منحصر به‌فرد و بسیار زیبا به رنگ‌های نارنجی، زرد و قرمز در اندازه‌های مختلف به‌ وجود آورده است. ارتفاعات و تپه‌های پوشیده از جنگل‌هایی با درختان سوزنی برگ، گیاهان بوته‌ای، درختچه‌ها و درّه‌ها در اطراف این چشمه‌ها منظره‌ای چشم‌نواز ایجاد کرده است.

4. دریاچه گَهَر

دریاچه گَهَر از زيباترين درياچه‌هاي كوهستاني ايران است كه در 121 كيلومتري شرق استان لرستان به مركزيت خرم‌آباد و در 35 كيلومتري جنوب شرقي شهر دورود واقع گرديده است. دریاچه گهر یکی از زیباترین دریاچه‌های کوهستانی ایران است که در میان منطقه حفاظت شده اشترانکوه و در ارتفاع 2400 متری از سطح دریا واقع شده است. گهر شامل دو دریاچه گهر بالا (کوچک‌تر) و گهر پایین (بزرگ‌تر) می‌شود.

دریاچه گَهَر شمال دو بخش به نام‌هاي گهر بزرگ (گله گهر) و گهر كوچك (كره گهر) مي‌باشد. وسعت گهر بزرگ حدود 100 هكتار و عمق درياچه بين 4 تا 28 متر و عرض آن بين 400 تا 800 متر و طول آن 1500 متر مي‌باشد. در سال‌هاي پربرف سطح درياچه يخ بسته و مناظر بديع و دل‌انگيزي را براي علاقه‌مندان به طبيعت و گردشگران به وجود مي‌آورد.این دریاچه طبیعی از ذوب برف‌های اشترانکوه و انباشت آب آن در پشت سد یا آب‌بندی که از ریزش کوه تشکیل شده پدید آمده است و فراوانی آب‌های ورودی به این دریاچه سببِ سَرریز آب آن به دریاچه  پایینی یا اصلی گهر می‌شود. محصور بودن دریاچه در میان کوهساران اشترانکوه، پوشش متنوع جانوری و گیاهی، درختان و گل‌هایی نظیر شقایق، لاله‌های واژگون و غیره، مناظر خیره کننده ای را در این منطقه ایجاد کرده است. کوه‌نوردی، ماهیگیری با قلاب، شنا، قایقرانی، امکان اسکی روی آب، دیدن حیات وحش و راهپیمایی در کنار رودخانه‌های آن از جمله جاذبه‌های اکوتوریستی این منطقه به‌شمار می‌روند. 

5. جاده چالوس

جاده چالوس- کرج، چهارمین جاده زیبای جهان، با نام رسمی جاده ۵۹، یکی از پرطرفدارترین مسیرهای منتهی به شمال ایران است که در تمام طول مسیر خود از کم‌نظیرترین مناظر بکر طبیعی، تاریخی و گردشگری برخوردار است. برای ساخت جاده  چالوس تونل‌ها و پل‌های طولانی و متعددی در دوران رضاشاه پهلوی ساخته شد.

این جاده در سال 1312 هجری شمسی تکمیل و مورد بهره‌برداری قرار گرفت. جاده چالوس اولین جاده‌ای بود که قطر رشته کوه‌های البرز را با عرض کم و در مسافت کوتاهی طی می‌کرد. ساخت این جاده در چنین مسیر صعب‌العبوری از شاهکارهای مهندسی زمان خود است. جاده پر پیچ و خم کوهستانی در کنار جنگل انبوه در لبه  پرتگاه های بلند، وجود آبشارها و چشمه‌های متعدد و سد امیر کبیر(سد کرج) که دریاچه آن به موازات جاده قرار دارد از چشم‌اندازهای زیبای این مسیر به شمار می‌روند. وجود امکانات و تأسیسات و اماکن گردشگری، تفریحی و ورزشی در حاشیه این مسیر جاده چالوس را به یکی از مهم‌ترین نقاط گردشگری ایران تبدیل کرده است. 

6. قله دماوند

کوه دماوند بلندترین کوه ایران و خاورمیانه و بلندترین قله آتشفشانی آسیا در رده  دوازدهم بلندترین قله‎‌های جهان قرار دارد. این کوه در شمال ایران در قسمت مرکزی رشته کوه البرز و در جنوب دریای خزر واقع شده است و به هنگام صاف و آفتابی بودن هوا از شهرهای تهران، ورامین و قم و نیز کرانه‎‌های دریای خزر قابل مشاهده است.

در فرهنگ ایران دماوند نماد پایداری و استواری بوده و از آن در آثار ادبی فارسی و اساطیر ایران یاد شده است. این کوه در دوران چهارم زمین‌شناسی (دوران هولوسین) تشکیل شده و فعالیت‌های آتش‌فشانی آن هم اکنون محدود به تصعید گازهای گوگردی است.

رودخانه تینه در شمال، رودخانه هراز در جنوب و شرق و رودخانه لار و دیوآسیاب در غرب و رود پنج او (پنج آب) در شرق کوه دماوند جاری هستند. دمای هوا در ارتفاعات این کوه در زمستان ۶۰ درجه زیر صفر و در تابستان حدوداً یک درجه زیر صفر است و فشار هوا در قله آن نصف فشار هوا در سطح دریا است.

در ارتفاعات مختلف کوه دماوند گیاهان متنوع و خاصی رشد می‌کنند و به دلیل موقعیت ویژه این منطقه که از شمال به جنگل و از جنوب به کوه‌های هم‌مرز کویر مشرف است، گونه‌های مختلف جانوری را دربر می‌گیرد. در قسمت جنوبی کوه دماوند آبشاری یخ‌زده و منحصر به‌فرد وجود دارد که یخ آن هیچ‌گاه ذوب نمی‌شود. شرقی‌ترین یخچال‌های مهم البرز روی قله دماوند قرار دارند.

7. تالاب انزلی

تالاب انزلی یک نوع تالاب ساحلی است که در استان گیلان و در حاشیه دریای خزر قرار گرفته است. این تالاب به‌وسیله یک کانال کشتیرانی از طریق دو موج شکن به دریای خزر وصل می‌‎شود. گفتنی است حوزه آبریز تالاب دارای مساحتی بالغ بر ۳۷۴ هزار هکتار است.

تالاب انزلی در سال ۱۳۵۴ خورشیدی در کنوانسیون رامسر به‌عنوان یک تالاب بین‎المللی به ثبت رسید و همچنین این تالاب به‌عنوان زیستگاهی با اهمیت برای پرندگان مورد توجه مجامع بین‎‌المللی قرار گرفته است.

برخی بر این باورند که نام انزلی از واژه «همزلی» که در زبان گیلکی به معنای سایش و نزدیکی آب و خشکی است، برگرفته باشد. جالب این‎که در زبان یونانی واژه‌‎هایی همچون «انزلیوس» و «انزلیا» مترادف مرداب به‌کار می‎رفته‌‎اند. با توجه به این‌که قدمت تالاب انزلی نزدیک به 15 هزار سال تخمن زده شده، این همسانی بی‎دلیل نیست.

تالاب انزلی دارای چهار بخش شرقی، بخش غربی آبکنار، بخش مرکزی سلکه و سیاه‌کشیم است. این تالاب طبیعی و دارای آب شیرین است و از طریق ۱۱ رود اصلی و ۳۰ رود فرعی تغذیه می‎شود. حداکثر عمق آب تالاب در بهار و در نواحی غربی تالاب به بیش از 2 متر می‌رسد.

این تالاب، به دلیل اکوسیستم و همچنین فرم بستر خود، ساختار اکولوژیکی منحصر به‎‌فردی را پدید آورده است. معروف‌ترین گیاه تالاب انزلی که شهرت جهانی دارد، به «لاله تالابی» مشهور است. گفتنی است گیاهان تالاب هم به سه دسته غوطه‎‌ور، گیاهان شناور و گیاهان حاشیه‌ای تقسیم می‌شوند.

تنوع زیستی بالای تالاب آن‌را تبدیل به مقصدی مشهور برای پرنده‎‌نگری کرده است. حواصیل‎‌ها، اردک‌‎سانان، مرغابی‌سانان کشیم بزرگ، کشیم سیاه گردن، یلوه کوچک، کاکایی و غیره از پرندگان این تالاب شمرده می‌شوند.

تالاب انزلی مقصد تعداد زیادی از پرندگان است که از سوی کشورهای شمالی به سمت ایران می‌‎آیند. همین موضوع باعث گسترش فعالیت‌‎های پرنده‌‎نگری در این تالاب شده است. ایستگاه پرنده‎‌نگری در پناهگاه حیات وحش سلکه این فعالیت تفریحی جذاب را برای همگان امکان‌‎پذیر کرده است.