از مهاجرت نخبگان به مهاجرت شرکت‌های دانش‌بنیان رسیده‌ایم

علت مهاجرت شرکت‌های دانش‌بنیان مشخص است چراکه دانش‌بنیا‌ های ما فناوری‌هایی تولید می‌کنند که در کشورمان مشتری ندارد.

به گزارش هفت‌گرد، رییس سازمان جهاد دانشگاهی با انتقاد از روند رو به رشد مهاجرت نخبگان، اعلام کرد این رویه اکنون در سایه حمایت‌هایی که از شرکت‌های دانش‌بنیان در کشورهای دیگر به‌ویژه کشورهای همسایه و عربی می‌شود و در غفلت مسئولان، به مهاجرت دسته‌جمعی نخبگان در قالب شرکت‌های دانش‌بنیان رسیده است.

روح الله دهقانی فیروزآبادی رییس جدید سازمان جهاد دانشگاهی که معتقد است مسیر زنجیره تولید ارزش و ثروت در جامعه شامل مسیر و سیکل تولید اندیشه، تولید دانش، تولید فناوری، تولید نوآوری، تجاری‌سازی و تولید و بازار در ایران به‌خوبی کار نمی‌کند و دو حلقه آن شامل تولید اندیشه و همچنین تولید نوآوری از فناوری است معیوب و حتی غیرفعال است.

او معتقد است کشورمان نیازمند شکل‌گیری یک نظام تولید ارزش و ثروت و قرار گرفتن هر یک از اجزای این زنجیره سرجای خود است و می‌گوید: در حال حاضر در کشورمان همه اجزای یک زنجیره تولید ارزش شامل اندیشکده، کرسی آزاداندیشی، دانشگاه‌ها و مراکز علمی، مراکز فناوری، پژوهشکده‌های فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان، مراکز نوآوری و تولیدکنندگان و بازار وجود دارند اما اینها به شکل منظم پشت سر یکدیگر قرار نگرفته‌اند.

در حال حاضر معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری به‌صورت محوری و همچنین وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سازمان جهاد دانشگاهی به‌عنوان دو نهاد فعال و مهم در این حوزه، تولید علم و تبدیل روان آن به فناوری و ثروت در جامعه را مدیریت می‌کنند.

وقتی یکدفعه گفته می‌شود شرکت‌های دانش‌بنیان باید افزایش یابند!

رییس جهاد دانشگاهی در این میزگرد با تاکید براینکه در کشورمان باید در ابتدا چرخه تولید ارزش و ثروت به شکل صحیح تعریف، ایجاد و بر اساس آن حرکت کنیم، افزود: در حالی‌که  متاسفانه برخی بدون توجه به مسیر زنجیره تولید ارزش و ثروت در جامعه می‌گویند که تعداد شرکت های دانش‌بنیان باید افزایش یابد.

دهقانی فیروزآبادی با یادآوری سیکل و زنجیره اندیشه، دانش، فناوری، نوآوری، تجاری‌سازی و تولید و بازار اذعان داشت: متاسفانه در حال حاضر در این زنجیره در کشورمان اتصال اندیشه به علم و همچنین اتصال فناوری به نوآوری فعال نیست و کار نمی‌کند. لذا با افزایش شرکت‌های دانش‌بنیان تنها افزایش فناوری‌هایی را خواهیم داشت که به نوآوری یا محصول آماده مصرف تبدیل نشده‌اند و به فروش نمی‌رسند.

او افزود: البته در زنجیره تولید ارزش بخش علم به فناوری، بخش نوآوری به تجاری‌سازی و تولید و بخش تولید به بازار و فروش به شکل مناسب فعال است اما در این زنجیره بخش فناوری به نوآوری فعال نیست.

 چرا نمی‌توانیم بین المللی شویم؟

او معتقد است: هنوز نتوانسته‌ایم نظامی را وسط بگذاریم که فناوری‌هایی را که دانش‌بنیان‌ها و آزمایشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کاربردی تولید می‌کنند، به هم بچسبانیم و به یک محصول نوآورانه دارای نقشه و آماده تولید و دارای استانداردهای کیفی(QC) تبدیل کنیم.

افزایش جوانان تحصیلکرده و غیرفعال بودن اتصال فناوری به نوآوری فاجعه است

رییس سازمان جهاد دانشگاهی در ادامه با یادآوری آنکه در دوره‌ای در دهه‌های گذشته و هنگامی که آمار بچه دبیرستانی‌ها بالا بود، برای جلوگیری از ایجاد مشکلات اجتماعی بعدی و مهاجرت، بنگاه‌های تولید علم مثل دانشگاه‌ها را افزایش یافت و کلی دانشگاه در کشور راه‌اندازی کردیم افزود:خروجی این اقدام در حال حاضر بسیاری از فارغ‌التحصیلانی هستند که عده‌ای مشغول به‌کار شده‌اند و برای عده زیادی نیز شغلی نداشته‌ایم که بخشی از آنها شروع به مهاجرت به خارج از کشور کردند.

دهقانی فیروزآبادی افزود: بعد از این مشکل یکسری مسئولان مربوطه نزد رهبر معظم انقلاب رفتند و برای جلوگیری از خروج نخبگان از کشور درخواست راه‌اندازی بنیادی تحت عنوان بنیاد نخبگان کردند.

او اضافه کرد: به دنبال آن نیز معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری برای جلوگیری از هدررفت دانشمندان یا همان فارغ‌التحصیلان به‌عنوان محصول خروجی خط نخست تولید زنجیره تولید ارزش و ثروت، یک زیرساخت برای اتصال فارغ التحصیلان دانشگاهی در قالب شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور به یکدیگر به منظور تولید فناوری راه‌اندازی کرد.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف درادامه تاکید کرد: البته با وجود رشد مناسب شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور و فعالیت نخبگان در کشورمان اتصال فناوری به نوآوی در ایران لنگ می‌زند و در صورتی‌که پازل زنجیره تولید ارزش به شکل کاملی مورد توجه قرار نگیرد، با اشکال دیگر مهاجرت و البته فاجعه مواجه خواهیم شد.

از مهاجرت نخبگان به مهاجرت شرکت‌های دانش‌بنیان رسیده‌ایم

ریس جهاد دانشگاهی با بیان اینکه در حال حاضر کشورمان پر شده از شرکت‌های دانش‌بنیان اسمی و غیراسمی افزود: البته زیاد به کلمه اسمی اعتقاد ندارم، چراکه تعداد زیادی شرکت دانش‌بنیان در حال تولید فناوری هستند و شاید عنوان دانش‌بنیانی هم نداشته باشند.

دهقانی فیروزآبادی با یادآوری زنجیره تولید ارزش و ثروت در جامعه شامل اندیشه، دانش، فناوری، نوآوری، تجاری‌سازی و تولید و بازار تاکید کرد: حالا اینجا اگر به زنجیره مابین تبدیل فناوری به نوآوری طراحی و فکری نداشته باشیم با مشکل مواجه می‌شویم چراکه در این مرحله دانشمندانی (فارغ التحصیلان دانشگاهی) تربیت کرد‌ه‌ایم که در شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور در حال تولید فناوری هستند اما در همین جا درجا می‌زنند.

او افزود: چراکه فناوری‌های تولیدی آنها باید برای استفاده، تبدیل به نوآوری شود و به دلیل همین مشکل، اتفاقی مانند آنچه که درحال رخ دادن است، خواهد افتاد؛ به طوری که حالا نه مهاجرت نخبگان بلکه با معضل مهاجرت شرکت‌های دانش‌بنیان روبه‌رو شده‌ایم.

فیروزآبادی تصریح کرد: درحال حاضر کشوری مانند امارات ۱۰۰ هزار ویزای طلایی به فناوران می‌دهد و ترکیه و کشورهای دورتر جوانان ما را جذب می‌کنند. سال‌های پیش هنگامی‌که یک جوان نخبه تحصیلات خود را به پایان می‌رساند، به یکی از کشورهای پیشرفته مهاجرت می‌کرد و ممکن بود در این بین چند دوست خود را نیز برای مهاجرت تشویق کند اما هم اکنون یک شرکت دانش‌بنیان به ترکیه یا امارات مهاجرت می‌کند و این مسئله بسیار جای تامل دارد چراکه ممکن است شرکت‌های دانش‌بنیان دیگر را تشویق به مهاجرت کند.

رییس جهاد سازمان جهاد دانشگاهی ادامه داد: علت بروز این مسئله نیز مشخص است چراکه دانش‌بنیان‌های ما فناوری‌هایی تولید  می‌کنند که در کشورمان مشتری ندارد.

معاون سابق تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی گفت: درحال حاضر اگر حواس‌مان به این خانه خالی که همان اتصال فناوری به نوآوری است، نباشد و پیش از این‌که این خانه خالی را پر کنیم، فشار بیاوریم برای افزایش و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان در واقع آب در آسیاب دشمن ریخته‌ایم.

نیازمند یک نظام منسجم برای تولید نوآوری از فناوری هستیم

این عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف گفت: آمریکایی‌ها حدود چهاردهه پیش مکانی به نام پارک‌های علم و فناوری راه‌اندازی کرده‌اند، دلیل این کار نیز این بود که آمریکا درگیر جنگ سرد با شوروی بود و تمام آزمایشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها و مراکز صنعتی و دکترین علم در اختیار بخش دفاعی این کشور بود و وضع اقتصاد عمومی این کشور ۳۵ سال پیش درخشان نبود. در واقع سایه جنگ سرد همه‌جا گسترده شده و تمام علم در اختیار دفاع بود.

دهقانی فیروزآبادی افزود: هنگامی‌که ۳۰ سال پیش شوروی فروپاشید و سایه جنگ سرد برداشته شد، صداهای اقتصادی در جامعه آمریکا بلند شد و بهانه‌ای هم مثل شوروی و بمب اتم وجود نداشت لذا دکترین آمریکا تغییر کرد و از علم برای دفاع، به علم برای اقتصاد تغییر رویکرد داد.

لذا آمریکایی‌ها با دو شاخصه اقتصاد خصوصی و نظام سرمایه‌داری و همچنین نداشتن قیود ایدئولوژیک مراکزی تحت عنوان تکنولوژی سنترها مانند «سیلیکون ولی» (Silicon Valley) در کنار دانشگاه‌ها راه‌اندازی کردند و دلیل اینکه اسم آنجا را پارک گذاشتند در واقع این مراکز محلی برای آشنایی و گپ و گفت و دورهمی‌های فناوران و نخبگان دانشگاهی با یکدیگر برای ملاقات فناوران برای تولید نوآوری از فناوری بود.

لذا موسسات و صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سرمایه‌داران بزرگ را نیز در این تکنولوژی پارک دعوت شدند.

معاون سابق تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی افزود: این درحالی است که ما آمده‌ایم فرمول پارک‌های فناوری مربوط به آمریکایی‌ها را که برای اقتصاد خصوصی غیرایدئولوژیک آنها طراحی شده است، اینجا و در ایران کپی کرده‌ایم. سوال این‌جاست که انصافا چقدر پارک‌های علم و فناوری موفق بوده‌اند؟

رییس جهاد دانشگاهی با ذکر مثالی ادامه داد: این زنجیره مانند اجزای یک کامپیوتر است که هر کدام باید سرجای خود قرار گرفته و برای بهره برداری توسط کاربر به صورت صحیح به یکدیگر متصل شوند.

جهاد دانشگاهی چه اقدام اساسی می تواند در اصلاح ساختار نظام نوآوری ایران انجام دهد؟

رییس جهاد دانشگاهی در ادامه با اشاره به اجزا یک زنجیره تولید ارزش و ثروت در جامعه که شامل اندیشکده، کرسی آزاد اندیشی، دانشگاه‌ها و مراکز علمی، مراکز فناوری، پژوهشکده‌های فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان، مراکز نوآوری و تولیدکنندگان و بازار هستند تاکید کرد: در ایران در بحث بنگاه‌های تولیدی علم ما بسیار خوب کار کرده‌ایم به طوری‌که دانشگاه‌های کشورمان بسیار توسعه یافته‌اند و همچنین در بنگاه‌های تولید فناوری نیز بسیار خوب عمل کرده ایم به طوری‌که در حال حاضربسیار از شرکت‌های دانش‌بنیان و آزمایشگاه‌های کاربردی در کشور در حال توسعه فناوری هستند.

فیروزآبادی با تاکید براین‌که، طراحی عکس خودرو به هیچ‌وجه به معنی نوآوری نیست گفت: در واقع نوآوری در صنعت خودرو شامل نقشه، طراحی، ساخت نمونه اولیه، راه‌اندازی ماشین‌آلات تولید و پرس، بهترین اتاق رنگ و خطوط تولید و مونتاژ و طی کردن تمامی مراحل تست های فنی و اخذ استانداردهای کیفی (QC) است.