سفر به مصرِ ایران

مصر (نام های پیشین:چاه دراز، کلاته یوسف، مزرعه یوسف)، روستایی از توابع شهرستان خور و بیابانک در استان اصفهان است. این روستا در دشت کویر ایران و در ۴۵ کیلومتری شرق جندق و در ۶۰ کیلومتری شمال خور واقع شده است.

این روستا یکی از مناطق جذاب گردشگری ایران به حساب می آید و نام دریای شنی کویر مصر برای بسیاری از طبیعت گردان آشناست. بخشی از فیلم خیلی دور، خیلی نزدیک در این روستا فیلم برداری شده است.

معماری روستا

معماری همان معماری درون گرای ایرانی است. اما عنصر ایوان از عناصر جدایی ناپذیر در معماری مصر است. در خانه های مصر پس از ورود از درگاه از دالانی عبور کرده سپس با چرخشی ۹۰ درجه ای به میانسرا یا همان حیاط می رسید. همه‌ی خانه‌ها تک ایوانی است که البته شاه نشین تلقی می شود. پوشش ایوان یادآور معماری دوره ساسانی با قوس‌های مازه دار مانند طاق کسری است.روستای مصر با دو روستای بسیار کوچک دیگر به نامهای امیرآباد و فرحزاد دریک خط شمالی– جنوبی به طول حدود ۶ کیلومتر واقع شده‌اند.

در ورودی روستا دو تاق کوچک مقابل هم قرار دارد که داخل یکی ژنراتور بزرگی وجود دارد که برق مصر و روستای هم جوار آنرا (فرحزاد) از این طریق تامین می شود و دیگری تنها مغازه‌ی روستاست که مجهز به خط تلفن ثابتی است که ارتباطات مخابراتی ساکنان یا احیانا مسافران را برقرار می کند. خانه های روستا، مسجد و دبستان نیز در دو طرف خیابان اصلی قرار گرفته‌اند که جوی آبی که از قنات سرچشمه گرفته است آنها را از هم جدا کرده است.برق روستا در گذشته به دلیل عدم قرارگرفتن در شبکه‌ی سراسری از ۵ صبح تا ۱۰:۳۰ شب متصل بوده و راس ساعت ۱۰:۳۰برق و صدای موتور برق قطع می شد. اما هم اکنون در تمام طول ۲۴ ساعت برق روستا وصل است البته در فرحزاد سکوت بیشتر از مصر است چون صدای نهیب ژنراتور دیزلی شنیده نمی شود.

وجه تسمیه

درباره نام گذاری مصر روایت های متفاوتی وجود دارد. در جذاب‌ترین و مشهورترین روایت به شبانی به نام یوسف اشاره می کند که کمی بیش از یک قرن پیش بنیانگذار روستای مصر بود و احتمالاً به همین دلیل روستا را مزرعه یوسف هم می خوانند. اما با اشارتی به داستان یوسف پیامبر، روستای یوسف شبان را مصر نامگذاری کرده‌اند.

پوشش گیاهی و جانوری:

کویر مصر جزو منطقه حفاظت شده و شکار ممنوع دشت کویر مرکزی ایران به حساب می آید و گونه های گیاهی رایج در دشت کویر مرکزی ایران، گونه های رایج و غالب گیاهی جغرافیای کویر مصر است گیاهان شوره پسندی همچون درمنه، قیچ، انواع گون و … علاوه بر آن در این بیابان برهوت بی آب و علف حیات وحش و زندگی پر جنب و جوشی جریان دارد و اگر در فصول گرم سال شب ها با پروژکتور به بیابان های منطقه رفته یقینا گونه های زیادی از حیات وحش منطقه را خواهید دید از دوپای کوچک گرفته تا دوپای پا مسواکی (دو پای کانگرویی) تا خرگوش تا گربه شنی، روباه شنی، کاراکال و… که هر چه به سمت حیوانات شکارگر برویم دیدنش سخت تر و سخت تر می شود.

نقاط دیدنی:

منطقه امیر آباد در فاصله ۲ کیلومتری روستا دارای تپه های شنی و پوشش گیاهای غنی از درختچه های گز، تاق و نخل‌های زیبا است که مناظر بسیار زیبایی را پدید آورده است.

روستای فرحزاد در شمال روستای مصر دارای نخلستانهای زیبا می باشد که توسط شن های روان محصور گشته است.

نیزار مصر در ۶ کیلومتری شرق مصر قرار دارد که در اثر آب چشمه ای زیبا پدید آمده است. این نیزار دارای نیهای بلند است که ارتفاع بعضی از آنها به ۴ متر می رسد. چشمه این نیزار آبشخور حیوانات منطقه است.

دریاچه نمک سلکنون و چال سلکنون کویر مصر:

چال سلکنون در استان اصفهان، در جنوب کویر بزرگ مرکزی ایران و در شمال روستای مصر واقع شده است. چال‌ها به مناطقی اطلاق می گردد که نسبت به مناطق اطراف دارای ارتفاع کمتری بوده و  حالت فرورفتگی در زمین  دارند. چال سلکنون فرورفتگی زیبایی است که توسط تپه های شنی محصور گردیده و مناظر زیبایی را پدید آورده است. در قسمت درونی چال سلکنون باتلاق کوچکی وجود دارد. زمین های دیواره چال پوشیده از سنگریزه و دارای شیبی مایل در حدود ۳۰ درجه است. در کف فرورفتگی جنس خاک تیپیک مناطق کویری و از جنس خاک های قلیایی است. کف گودال فاقد هرگونه پوشش گیاهی است و تپه های ماسه ای پراکنده ای در آن به چشم می خورد.

علت نامگذاری این منطقه به سلکنون، سیل ویرانگر سال ۱۳۵۵ روستای مصر بوده است که در این منطقه دریاچه عظیمی ایجاد کرده است. لغت سلکنون ساده شده لغت سیل کنون است که به این منطقه اتلاق می گردد.

نیزار روستای مصر :

نیزار مصر در ۶ کیلومتری شمال شرقی روستای مصر و ۲ کیلومتری شرق روستای فرحزاد در شمال شرقی استان اصفهان واقع شده است. موقعیت جغرافیایی نیزار E5448 و N3405 است.  محصور شدن نیزار  توسط  شن های روان، جلوه منحصر  به فردی به آن داده است. این نیزار آبشخور اصلی حیات وحش کویر منطقه است. ارتفاع نی‌ها در پاره ای از موارد به ۴ متر هم می رسد. نیزار مصر مکان مناسبی برای عکاسی از حیات وحش کویر است.

علت پیدایش این نیزار و چشمه آن سیل ویرانگر روستای مصر در سال ۱۳۵۵ بوده که باعث ایجاد دریاچه بزرگی در مکان نیزار فعلی شده است.

دریاچه مذکور به مرور زمان خشک شده ولی مسیر آب ایجاد شده در زیر ماسه ها و زمین های این منطقه موجب شده که پساب کشاورزی روستای امیر آباد پس از نفوذ به لایه های زمین، در منطقه نیزار مجددا به سطح زمین بیاید و باعث ایجاد این نیزار گردد. مزه آب نیزار شور است ولی درصد شوری آن به حدی نیست که موجب کویری شدن منطقه گردد. آب نیزار پس از آمدن به سطح و طی مسافتی در حدود ۲ کیلومتر مجددا در زیر لایه های ماسه فرو می رود و بار دگر در منطقه دریاچه نمک سلکنون به سطح می آید. با این تفاوت که به علت شور زمین های دریاچه، آب بسیار شور گشته به نجوی که در پایین دست دریاچه مسیر نهر ایجاد شده کاملا پوشیده از نمک است.

حاشیه نیزار دارای اجتماعات گیاهی فراوان از نوع ماسه پسند است. از جمله این گیاهان می توان به درختچه های تاغ، اسکنبیل، گز، نتر، نسی، دم گاوی و… اشاره کرد. حیات جانوری منطقه شامل گرگ، روباه شنی، گربه شنی، شغال، کاراکال، چکاوک کاکلی، مگس گیر، سبزقبا، شاهین، سارگپه بیابانی، جرد، پامسواکی، جربیل، آگامای سروزغی و دم سیاه، تیر مار، مار جعفری، شتر مار، انواع عقرب و… است. به دلیل مرطوب بودن منطقه در صورت گرمی هوا انواع حشرات از قبیل پشه و مگس به وفور قابل مشاهده است.

تخت عباسی، تخت عروس کویر مصر :

در اصطلاح جغرافیایی تخت های مناطق کویری، به نقاطی اطلاق می شود که نسبت به زمین های اطراف دارای ارتفاع زیادتری باشند و بلندترین نقطه آنها مانند یک تخت صاف و هموار باشد. وجود بادهای شدید در مناطق کویری و فرسایش بادی باعث شده که قله این تپه‌ها در اثر مرور زمان صاف و هموار شوند. همچنین باد خاک نرم را با خود حمل کرده و قلوه سنگ‌ها و سنگریزها را به جا گذاشته است.

در زمان های گذشته از تخت ها به عنوان عوارض طبیعی راهنما استفاده می شده است.  تختها به علت وسعت و ارتفاع قابل توجه در مناطق کویری عوارض طبیعی مناسبی برای جهت یابی و تعیین مسیر بوده‌اند.

در بالای تخت عباسی در منظره غربی و جنوبی تپه های شن روان، چال سلکنون و روستای مصر و فرحزاد قابل رویت هستند. در منظره شمالی تخت عروس و در منطره شرقی دریاچه نمک سلکنون قابل رویت هستند. تخت عباسی فاقد پوشش گیاهی است و وجود انبوه سنگریزه‌ها، نشانگر وجود بادهای شدید در این منطقه است. باد غالب در این منطقه باد غربی-شرقی است که از فرم تپه های شنی نزدیک به تخت عباس قابل تشخیص است. در سمت شرق تخت فرسایش باعث پلکانی شدن دیواره های تخت عباسی گردیده که مناظر زیبایی را ایجاد کرده است. ارتفاع راس تخت عباسی از سطح دریا ۸۶۷ متر و ارتفاع آن نسبت به دشت مجاور در حدود ۴۰ متر است. جنس دیواره‌ها از ماسه، مارن و خاک های آهکی است که پوشش از سنگریزه بر روی آن قابل مشاهده است.

برای رسیدن به تخت عباسی، تخت عروس، نیزار و دریاچه نمک سلکنون و چال سلکنون کویر مصر باید از روستای مصر به سمت شمال حرکت کرد. بعد از گذر از روستای فرحزاد وارد دو راهی چال سلکنون شد و پس از طی مسافتی در حدود ۳ کیلومتر وارد دو راهی دریاچه چال سلکنون شد. در این قسمت باید از چند تل شن عبور کرد. پس از عبور از دیواره شنی دریاچه نمک سلکنون و تخت عباس در قسمت شرق قابل رویت هستند. مسیر را به سمت شمال شرقی ادامه دهید تا پس از طی ۲ کیلومتر  به تخت عباسی برسید. برای بالا رفتن از تخت با خودروهای ۴wd از حاشیه جنوبی تخت و همچنین از حاشیه شمال غربی تخت که دارای شیب ملایمتری هستند استفاده کنید.

دریاچه نمک خور:

کویر طبقه یا دریاچه نمک خور بزرگترین دریاچه نمک فصلی ایران است. زمین نمکی این منطقه باعث شده است که از هرگونه پوشش گیاهی و زندگی جانوری خالی باشد. اما شکل شگفت انگیز کویر طبقه آن را به جاذبه ای شگفت انگیز بدل کرده است. زمین کویر طبقه پوشیده از اشکال پنج ضلعی نمک است که در زمستان و با مخلوط شدن با خاک رس به رنگ سیاه و در تابستان به رنگ سراسر سفید در می آید. نمک این دریاچه قدیمی‌ترین نمک سراسر ایران است.

مسیرهای دسترسی به روستای مصر :

۱- از تهران :تهران، سمنان، دامغان، و تغییر مسیر به طرف جنوب و از جاده معلمان به سمت جندق و روستای مصر و فرحزاد دایره کامل از دیدنی‌ها در انتظار شما است.

۲- از اصفهان از سمت شرق – نایین – جندق و روستای مصر

زمان سفر برای بازدید از  کویر مصر چه فصلی از سال است؟

سفر به این روستا معمولا از اوایل مهرماه آغاز می شود و تا پایان زمستان و حتی نوروز ادامه می یابد.

اقامتگاه کویر مصر

از جمله هتل‌ها و اقامتگاه‌های کویر مصر می‌توان به هتل بالی، خانه سنتی تی دا، قلعه جندق، هتل بیاضه و… اشاره کرد.