تداوم تنهایی تک درنای سیبری

به گزارش هفت گرد، همسفر تک درنای سیبری در مازندران معروف به”درنای امید” در پانزدهمین سال تنهایی سفرش به تالاب بین المللی فریدونکنار روز پنجشنبه ششم بهمن ماه با هماهنگی دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست کشور از کشور بلژیک به این منطقه منتقل شده بود.

درناهای ” امید” و ” رویا ” روز ۱۴ اسفند ماه پس از ۳۴ روز اقامت به صورت مشترک، تالاب بین المللی فریدونکنار را به سمت سیبری ترک کردند اما براساس اظهار نظر جوامع محلی و فعالان محیط زیست، درنای بلژیکی مسیر را ادامه نداده و در منطقه ای در عباس آباد تنکابن در مازندران فرود آمده است.

مسوولان سازمان حفاظت محیط زیست در آن مقطع زمانی ابراز امیدواری کرده بودند که با آمدن جفت امید، نسل آن حفظ شود اما در مرحله اول هدف اصلی حفظ مسیر پروازی غرب در ایران است. با این حال امید پس از ۱۳۰ روز زمستان گذرانی یک روز زودتر از سال گذشته ۱۴ اسفند ماه همراه با درنای رویا این تالاب را را ترک کرد.

بنا به اطلاعات دریافتی از یک منبع آگاه در اداره کل محیط زیست مازندران، درنای بلژیکی پس از هفت روز پرواز از تالاب فریدونکنار به مسیر خود ادامه نداد و در مازندران باقی ماند.

پیش از این و در زمان پرواز دو درنا از تالاب فریدونکنار مدیرکل محیط زیست مازندران اعلام کرده بود که طبق برنامه مسیر پروازی درناهای امید و رویا با همکاری حوزه ارتباطات بین الملل با کشورهای آذربایجان، قراقستان و در نهایت تا روسیه رصد می شود.

عطاء الله کاویان گفت: از آن جایی که پرنده رویا یک درنای پرورشی است و ممکن است توقف های را در مسیر تالاب ها داشته باشد، از مردم خواهش می شود در صورت مشاهد درناها از نزدیک شدن به سمت این پرندگان برای تماشا، عکس و فیلم برداری و یا خدای نکرده شکار خودداری و پرهیز کنند.

با این حال این رویداد اولین باخت برای جفت سازی برای تک درنای سیبری تالاب فریدونکنار تلقی نمی شود چراکه چند سال پیش برای بیشتر شدن تعداد درناهای غرب سیبری پروژه‌ای بین‌المللی با عنوان پروژه درنا انجام شد که با شکست مواجه شد.
هدف از اجرای این پروژه صرفا احیای جمعیت این نوع درنا نبود، بلکه یکی از اهداف شناسایی مسیرهای شبکه پروازی تالابی، جلب مشارکت محلی و توانمندسازی جوامع بومی نیز برخی از اهداف آن بود. اوایل دهه ۸۰ این پروژه آغاز شد و در چهار مرحله تلاش هایی صورت گرفته شکست خورد.

انتقال جوجه‌ درناهای پرورشی به ایران از دو مرکز تکثیر در آمریکا و روسیه انجام شد. نخستین مرحله سال ۱۹۹۷ با انتقال دو قطعه درنای پرورشی از بنیاد بین‌المللی درنا (ICF) در آمریکا بود که به دلیل رهاسازی دیرهنگام جوجه‌ها درناهای پرورشی با ما درناهای وحشی جفت نشدند و مهاجرت نکردند. یکی از آن درناهای پرورشی به قزوین و پس از آن به پارک پردیسان منتقل شدو خیلی زود هم تلف شد.

سال ۲۰۰۳ دوباره سه قطعه درنای پرورشی از مرکز «اوکا (OKA) » در روسیه به فریدونکنار آوردند که روی یکی از آن‌ها ردیاب ماهواره‌ای هم نصب شد. این درنای پرورشی در زمان مهاجرت برگشت، پرواز را آغاز کرد و تا داغستان روسیه همراه‌ شد، اما پس از آن جدا و دیگر دیده نشد و از ردیاب هم فرکانسی دریافت نشد.
درنای سوم نیز تا انزلی آمد و به سفر ادامه نداد. به مازندران برگرداندند و نگهداری شد. این درنا نیز برغم اینکه زمستانی را با تک درنای سیبری گذراند اما باز هم نتوانست در بازگشت به سیبری همسفر شود.
در مجموع طی چهار مرحله هشت قطعه درنای پرورشی به درناهای وحشی در فریدونکنار اضافه شد که موفقیت‌آمیز نبود.

در ورای موضوعات مطرح شده درنای امید هر ساله از زیستگاه زادآوری خود در سیبری از مسیر روسیه، قزاقستان وآذربایجان به تالاب بین المللی فریدونکنار در مازندران مهاجرت ‌و حدود چهار ماه از سال را با تغذیه در محدوده دامگاه‌های سنتی از باران و سرخرود و فریدونکنار زمستان گذرانی می‌کند.

درنای سیبری به سه جمعیت اصلی شرقی، غربی و مرکزی تقسیم می شد که جمعیت مرکزی آن به هند مهاجرت می کرد که منقرض شد، جمعیت غربی به ایران می آمد که الان فقط یک درنای نر با نام امید از آن باقی مانده که با تلف شدن آن این جمعیت نیز کامل منقرض می شود اما جمعیت شرقی آن هنوز وجود دارد و می گویند که سه هزار درنا از آن همچنان به چین مهاجرت می کند.

درناها برای زندگی به آب وابسته اند به طوری که تغذیه، لانه‌سازی، زادآوری و زمستان‌گذرانی این پرنده در تالاب‌های ترجیحا وسیع و کم عمق (حداکثر ۳۰ سانتیمتر) آب شیرین با میدان دید مناسب است و بیشتر از ریشه‌ها، جوانه‌ها، دانه‌های گیاهان آبزی، حشرات، ماهی‌ها و جوندگان کوچک تغذیه می‌کنند که در ایران تالاب فریدنکنار هر ساله میزبان یک درنا که باقیمانده از جمعیت غربی آن است، می شود که اگر این یک عدد درنا هم از بین برود جمعیت غربی آن کامل منقرض می شود.

اما امید تک درنای سیبری ۱۵ سال است که تنهایی کریدور غربی را حفظ کرده است و امسال هم پنجم آبان ماه وارد ایران و تالاب فریدنکنار شد، داستان تنها شدن امید هم شنیدنی است به طوری که جفت خود آرزو را در یک شب سرد و توفانی با شلیک گلوله شکارچیان از دست داد اما همچنان به مسیر پروازی خود در غرب وفادار مانده و هر سال تنها برای زمستان گذرانی در تالاب فریدونکنار به زمین می نشیند.

دُرنای سیبری که امید از گونه آنهاست و با نام علمی ‘گروس لئوکوجرانوس Grus leucogeranus ‘ شناخته می شود؛ پرنده‌ای در معرض خطر انقراض از خانواده درناهاست که قدی نزدیک به یک ‌و نیم متر دارد و فاصله دو بال آن بیش از ۲ متر است. این درنا بدنی یکدست سفید با پاهای بلند سرخ ‌رنگ دارد و منقار بلند سیاهی روی صورت قرمز رنگ آن نشسته‌ است.
درنای سیبری به طور تاریخی به سه جمعیت اصلی شرقی، غربی و مرکزی تقسیم می‌شود. جمعیت مرکزی این گونه منقرض شده است و جمعیت غربی هم به گفته کارشناسان محیط زیست در صورت مرگ امید به طور قطعی منقرض خواهد شد.
جمعیت شرقی درنای سیبری که در واقع تنها گروه باقی مانده از این گونه است، تابستان را در شرق سیبری زادآوری کرده و برای زمستان‌گذرانی به شرق چین می رود. از اعضای این گروه بیش از سه هزار قطعه باقی‌مانده است. زیستگاه زمستانی تقریبا تمامی جمعیت این گونه دریاچه ‘ پویانگ ‘ در چین و اطراف آن است.
همه ساله در زمستان ۱۵۰ گونه پرنده زمستان گذران با جمعیتی بالغ بر یک میلیون و ۵۰۰ هزار بال به تالاب و آبنبدان های مازندران از جمله تالاب بین المللی میانکاله می آیند.