سواحل مکران؛ گنج پنهان و دُرّ یتیم!
احمد افسری – خبرنگار پارلمانی
در سطح محلی و ملی، توسعه سواحل مکران و چابهار، به‌عنوان منطقه آزاد،کمک به توسعه مناطق محروم جنوب شرق کشور است. زیرا این منطقه، جزو مناطق توسعه نیافته کشور است و از نظر شاخص‌های اقتصادی، صنعتی، بهداشتی و آموزشی، وضعیت نامناسبی دارد.
منطقه مکران که از نظر جغرافیایی از نیمۀ شرقی هرمزگان یعنی میناب و سیریک شروع شده و تا منتهی‌الیه ضلع (شهرستان) لسبیله در ایالت بلوچستان پاکستان ادامه دارد، به‌لحاظ تاریخی سکونتگاه اقوام دراویدی و بلوچ است. امروزه نیز اگرچه بخش عمده ساکنان مکران به‌ویژه در ایران را بلوچ زبانان تشکیل می‌دهند اما هنوز هم دراویدی‌تباران زیادی مانند براهویی‌ها در بلوچستان و حتی بخش‌هایی از هرمزگان و کرمان زندگی میکنند.
هفت‌گرد، در رابطه با دلایل توسعه نیافتگی منطقه آزاد چابهار و سواحل مکران، به ویژه در شش ماهه اخیر که این منطقه بدون مدیر عامل، مانده است و نیز در زمینه مشکلات منطقه آزاد مکران چابهار و پروژه‌های بر زمین مانده، با معین‌الدین سعید، نماینده استان سیستان و بلوچستان(چابهار) گفتوگویی اختصاصی انجام داده است.
سعیدی با بیان این که سواحل مکران در اقتصاد منطقه نقش مهمی دارد و مقام معظم رهبری نیز در این مورد تاکید کرده‌اند، می‌گوید:«منطقه آزاد سواحل مکران و بنادر چابهار، شش ماه است مدیرعامل ندارد. این مسئله نشان می‌دهد برخی از ارکان دولت در حوزه اقتصاد از اهمیت خاص سواحل مکران آنچنان که باید، آگاه نیستند. در نتیجه وضعیت بلاتکلیفی شش ماهه این منطقه موجب شده بسیاری از پروژه‌ها ناتمام باقی مانده و حتی رها شوند. با این روش و نگاه، طبیعی است که نمی‌توان انتظار داشت سواحل حوزه مکران، توسعه پیدا کنند.
این نماینده مجلس ادامه می‌دهد:«طبیعی است که چون منطقه آزاد چابهار هنوز مدیر عاملی ندارد، بنابر این بسیاری از امور اداری پروژه‌ها، نحوه ادامه، اتمام و آغاز آنها با مشکل مواجه است، عملا وقتی مدیر عامل وجود ندارد، امضایی هم در کار نیست.»
سعیدی معتقد است:«توسعه منطقه آزاد مبتنی بر هزینه و سرمایه است و این هزینه و سرمایه باید امنیت داشته باشد. در حال حاضر در این منطقه با وجودی که هیچ عملکردی وجود ندارد، اما هزینه زیادی از بین می‌رود. انتظار مجدانه و مصرانه من به‌عنوان نماینده این منطقه از دولت این است که اجازه ندهد این وضعیت ادامه پیدا کند؛ چون ادامه این وضعیت بلاتکلیف و هزینه‌کردهایی که عملا هدر می‌رود، تنها ظلم به پهنه سواحل مکران نیست، بلکه ظلم به اقتصاد و نظام کشور است.»
نماینده استان سیستان و بلوچستان(چابهار) با تاکید بر پتانسیل‌های فراوان گردشگری و بومگردی در این منطقه اضافه می‌کند:«تورهای گردشگری در بسیاری از موارد به شناخت مردم از استان ما کمک کرده‌اند. توجه به زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های بی‌بدیل گردشگری این منطقه به‌عنوان یکی از مولفه‌های اشتغال‌زایی اهمیت بسیار زیادی دارد. اما البته نحوه واگذاری تورها به متولیان گردشگری باید مورد بررسی و توجه بیشتری قرار بگیرد، چون در برخی از موارد شاهد سوءمدیریت‌هایی بوده‌ایم. مثلا کمپ کوه‌های مریخی چند سالیست به فردی واگذار شده که در این زمینه هیچ کاری در رابطه با گردشگری انجام نداده. اخیرا شورای تامین استان طی مصوبه‌ای این کمپ را به سرمایه‌گذار فعال دیگری واگذار خواهد کرد.»
سعیدی با تاکید بر استفاده از پتانسیل‌های بومیان توانمند این منطقه می‌گوید:«انتظار طبیعی این است که بومیان این منطقه باید بیشتر در این حوزه وارد شوند. البته برخی از بومیان، بومگردیهایی تاسیس کرده‌اند. اما باید این‌را هم در نظر بگیریم که در حوزه سواحل مکران، پارادوکس عجیبی بین مولفه‌های توسعه ملی و محلی حکمفرماست. گاهی برخی از متولیان توسعه طرح‌های ملی، ملاحظات جامعه محلی را نمی‌شناسند، بنابراین رعایت هم نمی‌کنند و بازخورد مناسبی از بومیان منطقه نمی‌گیرند. به گفته رهبری مردمان هر منطقه برای اداره و توسعه آن منطقه در اولویت قرار دارند. اما این مسئله برخی موارد رعایت نمی‌شود و افرادی وارد حوزه‌های اداری و استانی و گردشگری می‌شوند که نه بومی منطقه هستند و نه شناخت کافی از مناسبات حاکم بر منطقه دارند.»
معین‌الدین سعیدی در مورد راه حل توسعه این منطقه اشاره می‌کند:«ما در جلسات متعدد با رئیس‌جمهور هم این مسائل را مطرح کردیم که در شرایط برابر باید از نیروی بومی استفاده شود. اما متاسفانه در منطقه مکران و چابهار، از نیروهای توانمند و متعهد منطقه استفاده نشده است. انتظار داریم دولت در ادامه کار این نقیصه را جبران کند. قاطبه مردمی بومی منطقه از ظرفیت‌های گردشگری منطقه آگاه هستند و معتقدند توسعه گردشگری در سواحل مکران می‌تواند بسیار از چالش‌های این منطقه را حل کند.»
سعیدی با اشاره به انتظار بومیان از دولت در جهت توسعه گردشگری و اشتغال‌زایی، می‌گوید:«متاسفانه هنوز ساختارهای دولت حتی با انتصاب سردار دهقان به‌عنوان مشاور رهبری در حوزه سواحل مکران، در این منطقه، توجه خاصی به این منطقه نمی‌کنند. این سواحل تا مدت‌ها زیر نظر نیروی دریایی، سپس زیر مجموعه وزارت دفاع، مدتی هم زیر نظر معاونت اول ریاست جمهوری و وزارت راه و شهرسازی قرار داشت. این نشان می‌دهد که عملا چابهار و سواحل مکران، مانند یک طفل یتیم و سر راهی است! باید توجه داشته باشیم که توسعه سواحل مکران، توسعه یک پهنه به تنهایی نیست، بلکه باید در آن به توسعه شاخص‌های انسانی هم توجه شود. نمی‌شود که بومی مکرانی، از کمترین شاخص‌های انسانی برخوردار نباشد و از سوی دیگر انتظار توسعه سواحل مکران را داشته باشیم.»
سعیدی معتقد است:«پیش شرط هر توسعه‌ای که قرار است این منطقه رخ دهد، حتما باید ارتقای شاخص‌های توسعه انسانی باشد. هیچ شاخص انسانی، در این منطقه رعایت نشده و منطقه آزاد چابهار و مکران، در رتبه آخر شاخص‌های انسانی کشور قرار دارد. سرانه سلامت، سرانه فضای آموزشی، سرانه فضای ورزشی، تعداد معلم نسبت به دانش‌آموز، تعداد پزشک به بیمار، سرانه تخت بیمارستان و … در کل این استان بسیار پایین‌تر از حد استاندارد بوده و این استان بنیه بسیار نحیفی دارد. با این وضعیت نمی‌توان انتظار یک مدیریت مطلوب و محلی و ملی در این ناحیه داشت.»
معین‌الدین سعیدی، نماینده سیستان و بلوچستان در مجلس گلایه‌مندانه از نیم سالی می‌گوید که پروژه های این منطقه روی زمین مانده و کسی متولی آن نیست. همین امر موجب از بین رفتن فرصت‌های شغلی و افزایش بیکاری در منطقه شده است.
او با اشاره به پروژه نیمه‌تمام فرودگاه جدید چابهار، که نقش مهمی در توسعه این منطقه دارد، می‌گوید:«مدیران قبلی در رابطه با توسعه فرودگاه این منطقه تلاش‌های زیادی انجام دادند. اما بنابه دلایلی این مدیران برکنار شدند و متاسفانه در کنار دیگر پروژه‌های روی زمین مانده، فرودگاه چابهار هم نیمه تمام مانده و کار پیش نرفته است. این نکته را بگذارید در کنار کلیدواژ مقام رهبری که از منطقه چابهار و مکران به‌عنوان «گنج پنهان» یاد میکنند. چه عواملی هستند که نمی‌گذارند ظرفیت‌های این گنج پنهان دیده نشده و به آن توجهی نشود؟ قطعا برای توسعه این منطقه باید به فرودگاه چابهار به‌عنوان منطقه آزاد توجه ویژه‌ای شود، اما عملا این اتفاق نیفتاده است. متاسفانه یک زمانی نیروی هوایی ایرادهایی در مورد فرودگاه جدید چابهار مطرح کرد که موجب توقف پروژه فرودگاه شد. وقتی آقای رئیسی به چابهار آمد، قول داد که این مسئله را حتما پیگیری کنند. اما کماکان ستاد کل نیروهای مسلح با ادامه پروژه فرودگاه جدید چابهار مخالفت می‌کند. ما به قول آقای رئیسی امیدوار و منتظر هستیم. پرسش من از رئیس جمهور محترم این است که آیا رواست منطقه چابهار به‌عنوان پیشران توسعه سواحل مکران، شش ماه بدون مدیریت بماند؟ بنگاهی قرار بود یک نقش فراملی ایفا کند، الان به جایی رسیده که از پرداخت حقوق کارکنان خود ناتوان است. این فرصت‌سوزی قرار است تا کی ادامه پیدا کند؟ البته اخیرا خبر موثق شنیده‌ام در مورد این‌که برخی مسئولان نسبت به مشکلات و پتانسیل‌های این منطقه حساس شده‌اند.»
سعیدی در مورد انتخاب مدیران و مسئولان در این منطقه معتقد است:«صد البته نیرویی هم که انتخاب می‌شود، باید متناسب با جایگاه و اهمیت این منطقه باشد. یعنی بتواند ماموریت ملی و فراملی را که به او سپرده می‌شود با رعایت ملاحظات فرهنگی و بومی منطقه انجام دهد.
همچنان که رئیس جمهور در سفر به این منطقه، قول داده است مدیریت به یک فرد توانمند و انقلابی بومی سپرده شود. یعنی مهم است فردی که انتخاب می‌شود، در عین حال که باید تراز ملی و توانمندی‌های ویژه‌ای داشته باشد، اما باید شناخت دقیق و انس بسیاری با منطقه هم داشته باشد. این‌که برخی معتقدند ما در این منطقه چنین نیروهایی نداریم از کم لطفی و دور از انصاف است. ما در منطقه افراد آگاه و توانمند داریم و من معتقدم مدیر فرصت آزمون و خطا ندارد و در انتخابش باید الزامات بومی و ملی رعایت شود. تا با عنصر شناختی که از خود منطقه دارد بتواند به وظایفش به خوبی عمل کند.»
