۱۵ تیر یا مهر روز، جشن خام‌خواری در ایران باستان
مردم در ایران باستان ۱۵ تیر ماه از خوردن خوراک‌های حیوانی و پختنی دوری می‌کردند و خام‌خواری را جشن می‌گرفتند.
به گزارش هفت‌گرد، به روایت ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه «عم» یا «غفس» یا «خواره جشنی» از جشن‌های سغد باستان بوده است. از مراسم این جشن، دوری‌کردن از خوراک حیوانی و پختنی‌ها را می‌توان نام برد.
مهر روز از تیرماه برابر با ۱۵ تیر در گاه‌شماری ایرانی جشن خام‌خواری است که در تقویم سغدی برابر با پانزدهم روز ما و «بساکنج» است.
در ایران باستان، جشن‌های بسیاری برپا می‌شده است. بسیاری از جشن‌ها نشان‌دهنده این است که ایرانیان برای شادی‌های زندگی، ارزش زیادی قائل بودند. واژه جشن هم از کلمه «یسنه» ریشه اوستایی دارد و به معنی ستایش‌کردن است بنابر این، هدف از برگزاری جشن‌ها در ایران باستان گردهمایی مردم، خشنودی خدا و به تبع آن سرور و شادی مردم، خدمت‌رسانی و بخشش به تهیدستان و زیردستان و خلاصه ستایش پروردگار یکتا بوده است.
خام‌خواری به معنای مصرف غذاهای خام است. متخصصان معتقدند اگر ۷۵ درصد از غذای مصرفی فردی یا بیش از این مقدار را مواد غذایی خام تشکیل دهند، می‌توان او را خام‌خوار به حساب آورد.
خام‌خواران معتقدند غذاهای خام حاوی آنزیم‌هایی هستند که عمل هضم غذا را در بدن تنظیم میکنند اما حرارت‌دادن یا فریزکردن غذا این آنزیم‌ها را نابود میکنند. مصرف غذا بدون وجود این آنزیم‌ها در درازمدت موجب مسمومیت بدن، زیاده‌روی در مصرف غذا و در نهایت منجر به چاقی می‌شود. غذاهای خام نسبت به غذاهای پخته، مواد مغذی بیشتری دارند.
غذاهای خام‌خواران شامل انواع میوه، غذای اصلی آنها سبزیجات و آجیل و خشکبار مثل گردو، پسته، فندق، بادام و انواع جوانه‌ها از جمله جوانه گندم، عدس، ماش، نخود، سویا و مواد قندی نظیر عسل، کشمش، خرما، انجیر، شکر قهوه‌ای و … است که به‌صورت خام و طبیعی مصرف میکنند. البته می‌توان این مواد را به‌صورت غذاهای ترکیبی هم مصرف کرد.
آنچه بین رژیم‌های خام‌خواران مشترک است مصرف غذاهایی است که بیشتر از ۴۶ درجه سانتی‌گراد حرارت ندیده یا قبلا در فریزر نگهداری نشده باشد.
این روزها خام‌گیاه‌خواری و گیاه‌خواری محبوبیت دارد و برخی به‌صورت رژیم‌های ۴۰ روزه آن‌را رعایت میکنند و برخی دیگر این امر را در دستور همیشگی غذایی‌شان دارند.
خام‌گیاه‌خواری در عین اینکه مزایایی از جمله آرامش درونی دارد، می‌تواند موجب معایبی از جمله تضعیف ماهیچه‌ها و پوسیدگی دندان شود.
البته عادت‌های غذایی در فرهنگ‌های گوناگون مختلف است. اکثر جوامع با توجه به سنن و رسوم‌شان آداب خاصی برای غذاخوردن دارند. این مقررات شامل مقدار، زمان، کیفیت و چگونگی غذاخوردن است. همچنین در آثار دینی موارد زیادی در مورد آداب غذا خوردن دیده می‌شود. در قرآن در مورد آداب غذاخوردن نکاتی از جمله نوع خوراک، پاکی آن، عدم اسراف در خوردن و نوشیدن و شکرگزاری عنوان شده است.
اندیشمندان بزرگی درباره خوراک و اهمیت مصرف کمِ گوشت صحبت کرده‌اند.
ابن خلدون – جامعه‌شناس و متفکر – بیماری شهرنشینان را اغلب در نتیجه زیاده‌روی در خورده‌شدن غذاهای گوناگون و سلامت روستاییان و بادیه‌نشینان را در سادگی غذای آنان دانسته و گفته «اصل امراض یکسره از خوراکی‌هاست و در حدیث نبوی است که معده، خانه مرض و پرهیز، سر داروهاست و پدیدآمدن بیماری‌ها در وصف یار و نابهنگام‌خوردن است.»
افلاتون هم در کتاب «جمهور» خود نشان می‌دهد که خوراک حیوانی موجب پیدایش جنگ و خونریزی بین مردم است و آن‌را فقط برای سربازان تجویز می‌کند تا درنده و جنگجو بشوند.
ضرب‌المثلی فرانسوی به نقل از کانت می‌گوید: «به من بگو چی می‌خوری به تو میگم کی هستی».
هیچ‌یک از موجودات، خوراک خود را نمی‌پزند اما انسان دقت کاملی در این کار دارد؛ چنانکه فیزیولوژیست ایرلندی «گریوز» انسان را یک حیوان طباخ توصیف می‌کند.
«بوردو» در تاریخ خوراک می‌نویسد: «استعمال آتش به ابتدای گوشت‌خواری انسان می‌رسد چون عضلات سخت و بدمزه حیوانات بدون تغییری که آتش به آن می‌دهد، خوردنش دشوار بوده است و همین استعمال روزانه خوراک‌های مرده است که ذائقه او را منحرف کرده است.»
پرفسور «هئر» آلمانی نیز درباره خوراک انسان اولیه می‌گوید: «غرس درخت‌های میوه و کشت غلات به زمان خیلی قدیم می‌رسد و در آن زمان میوه استعمال می‌کرده‌اند … سیب، گلابی زغال‌شده پیدا کرده و آنها را دو لپه می‌کرده و برای توشه زمستان خشک می‌کردند.»
با توجه به افزایش گرایش برخی افراد به گیاه‌خواری یا خام‌خواری، رستوران‌ها و فروشگاه‌هایی که غذا یا مواد غذایی گیاهی عرضه میکنند هم در حال افزایش‌اند و مورد توجه قرار گرفته‌اند و حتی گوشت‌خواران هم سعی میکنند برای یک‌بار آن‌را امتحان کنند.
شاید گیاه‌خواری یا خام‌خواری در طولانی‌مدت کار دشواری باشد اما می‌توان برای یک روز مثلا در همین روزی که به نام خام‌خواری در ایران باستان جشن گرفته می‌شده، گوشت‌نخوردن را امتحان کرد یا فقط گیاهان خام خورد.
