سازمان حفاظت محیط زیست و خلاءهای قانونی بازدارنده
سازمان حفاظت محیط زیست، یکی از سازمانهایی است که وظایف تعریف‌شده خاصی در ارتباط با حفظ زیست‌محیط سرزمین‌مان دارد. اما برخی خلاءهای خاص قانونی، گاهی موجب می‌شود که این سازمان نتواند به وظایف خود آنچنان که باید، عمل کند.
در همین رابطه پایگاه خبری هفت‌گرد، گفت‌وگویی اختصاصی داشته است با دکتر حسن اکبری، معاونت تنوع زیستی سازمان حفاظت از محیط زیست.
اکبری می‌گوید: از مهم‌ترین خلاءهای موجود در سازمان حفاظت از محیط کشور، نخست مسئله تخریب و آسیب دیدن زیستگاه‌های حیات وحش در مناطق آزاد کشور است که خارج از محدوده مناطق حفاظت شده قرار دارند؛ 11 درصد از کل مساحت کشور، در قالب مناطق 4 گانه در اختیار سازمان قرار گرفته است. در مورد بقیه عرصه‌های طبیعی کشور، ما نمی‌توانیم ورود قانونی کرده و عملکرد خاصی داشته باشیم. در حالی‌که بخش بزرگی از تنوع زیستی کشور در همین محدوده‌های آزاد که مساحتی در حدود 89 درصد را شامل می‌شود، قرار دارد. نتیجه این‌که بخش زیادی از تنوع زیستی کشور در این مناطق در حال از بین رفتن است.
او می‌افزاید:مناطق حفاظت‌شده ما نسبت به کل مساحت کشور، صرفا لکه‌های کوچکی هستند که توسط آنها ما نمی‌توانیم تنوع زیستی را در کل کشور حفظ کنیم. پس یکی از مهم‌ترین خلاءهای سازمان، محدودیت قانونی سازمان است.
او معتقد است دستگاه‌ها و اشخاص حقیقی و حقوقی که زیستگاه‌های حیات وحش خارج از مناطق حفاظت شده را تخریب میکنند باید مسئولیت جبران آسیب‌هایی را که وارد میکنند بپذیرند و به گونه‌ای نباشد که هر دستگاهی بتواند مرتکب تخریب شود و از سازمان حفاظت محیط زیست انتظار جبران و احیا داشته باشند. برای سازمان با توجه به توان و امکاناتش، انجام چنین جبران‌هایی امکان‌پذیر نیست.
اکبری با اشاره به مسئله حفاظت مشارکتی چنین توضیح می‌دهد: در هیچ جای دنیا، حفظ تنوع زیستی صرفا بر دوش دولت قرار ندارد، در حالی‌که در کشور ما تمام بار حفاظت محیط زیست بر دوش دولت است. نتیجه چنین تفکری عدم موفقیت ما در حفظ تنوع زیستی کشور و از دست دادن بخش زیادی از این تنوع زیستی است. بنا براین باید به سمت مدل‌ها و روش‌های تائید شده علمی در دنیا برویم و از این الگوها استفاده کنیم. در این میان البته توصیه‌های مقام معظم رهبری و نیز سیاست‌های ذکر شده در اصل 44 قانون اساسی را داریم که باید بخشی از کار را به مردم بسپاریم. در این زمینه ما ظرفیت‌های بسیاری داریم، و باید از ظرفیت‌های مردمی خود استفاده کنیم.
او با تاکید بر این‌که متاسفانه زیرساخت قانونی وجود ندارد که به ما امکان بدهد تا در سازمان حفاظت محیط زیست به سمت ظرفیت‌های مردمی حرکت کنیم، ادامه می‌دهد: ما به مجلس پیشنهاد تغییر و اعمال قانون داده‌ایم و امیدواریم مجلس همکاری کرده و این خلاءهای قانونی برطرف شود.
اکبری در عین حال به مسئله مجازات‌ها در رابطه با تخلفات زیست محیطی اشاره می‌کند و می‌گوید: برخی از تخلفات محیط زیستی به‌ویژه در حوزه مسائل کیفری مرتبط با خسارت به تنوع زیستی کشور، چندان که باید، بازدارنده نیست چون نقاط کوری دارد که اجازه سوءاستفاده می‌دهد. انتظار داریم این مسائل هم در قوانینی که اخیرا ما پیشنهاد داده‌ایم مد نظر قرار گیرد.
معاون تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در مورد استفاده سلاح توسط محیط‌بانان و مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد می‌گوید: این مسئله مربوط به یگان حفاظت است و قوانین خاص خودش را دارد و توسط معاونت پشتیبانی سازمان حفاظت محیط زیست در حال پیگیری این مسئله است.
اکبری در مورد نقش سازمان‌های مردم‌نهاد و کمک آنان به فرهنگ‌سازی در حفظ تنوع زیستی می‌افزاید: من اشاره کردم که در اغلب کشورهای دنیا، بخش بزرگی از مسئله حفاظت محیط زیست و تنوع زیستی توسط مردم و نهادهای مردمی بر عهده گرفته شده. در هیچ جای دنیا سازمان محیط زیست دولتی نتوانسته به تنهایی ذخایر و تنوع زیست محیطی کشور ها را حفظ کند. اما اگر انتظار داریم مردم پای کار بیایند، ابتدا باید نسبت به مسائل زیست‌محیطی آگاه شوند. تعداد زیادی سلاح در دست مردم هست و هر سال تعداد زیادی مهمات بین مردم توزیع می‌شود، بخش قابل توجهی از این سلاح و مهمات صرف از بین بردن حیات وحش می‌شود؛ به صورت شکار غیرمجاز در خارج از مناطق حفاظت شده. در حالی‌که سازمان حفاظت محیط زیست بالغ بر 150 نفر شهید و تعداد قابل توجهی جانباز محیط بان دارد و این یعنی سازمان حفاظت از محیط زیست ایثارگرانه پای کار ایستاده اما به دلیل عدم آگاهی و عدم فرهنگ‌سازی، هنوز جامعه ما به این باور نرسیده که تنوع زیستی و حیات کشور، سرمایه زیستی است که به تمام مردم تعلق دارد و ما وظیفه داریم از آنها حفاظت کرده و به نسل‌های آینده تحویل دهیم. خوشبختی و زندگی سالم نسل آینده ما ارتباط دارد با محیط زیست سالم برای زندگی سالم.
