23 می، روز جهانی لاکپشتها/ حال لاک‌پشت‌های ایرانی خوب نیست
اغلب گونه‌های لاکپشت آبزی در ایران، در سواحل خلیج فارس و به‌ویژه در سواحل مکران پراکنده‌اند. اما این گونه‌های خاص در معرض انقراض قرار دارند.
به گزارش هفت‌گرد امروز روز جهانی لاک‌پشت‌هاست. برای اغلب مردم به‌خصوص کودکان، لاکپشت، یک حیوان دوست‌داشتنی است؛ جانوری بی‌صدا و آرام و در کندترین حالت ممکن، که زندگی‌اش در میکروثانیه‌ها جریان داشته و گویی هرگز برای آن پایانی وجود ندارد، بله لاکپشت عمری بسیار طولانی دارد و جریان زمان برای این حیوان نجیب و آرام و دوست‌داشتنی بسیار کند می‌گذرد.
لاکپشت در فرهنگ‌ها و افسانه‌ها
همین کندی در حرکت و زندگی طولانی است که موجب شده لاکپشت در بسیاری از فرهنگ‌ها، به نماد عمر طولانی و نیز حکمت بدل شود. در فرهنگ‌های خاور دور، در روزگاران باستان لاک لاکپشت، یک وسیله مهم برای پیشگویی آینده بود. عمر طولانی لاکپشت و رفتار اسرارآمیز آن، در برخی فرهنگ‌ها این جانور را نماد دختر زیبای تسخیر شده‌ای کرده است که اگر به تور هر ماهیگیری بیفتد و با او ازدواج کند، ماهیگیر، عمری جاودانی خواهد یافت. اما همین افسانه‌ها از سویی جان این گونه را در خطر قرار داده است؛ خوردن سوپ لاک‌پشتی خاص و یا استفاده از برخی اعضای بدن آن در برخی مراسم جادوگری، هنوز هم در بسیاری از نقاط خاور دور، رواج دارد.
آرامش، کندی و سکوت، بلای جان لاکپشت!
لاکپشت جانوری کم حرکت و بی‌صداست، حداقل ما صدای این موجود دوست‌داشتنی را نمی‌شنویم. شاید به دلیل همین ویژگی‌های خاص است که مدتی است به‌عنوان یک حیوان خانگی مورد توجه قرار گرفته است. اما همین توجه و ورود لاکپشت به خانه‌ها، این گونه را در معرض خطر انقراض قرار داده، زیرا بازار گرم آن، شکارچیان را وارد عرصه محیط زیست این جانوران آرام کرده است، ضمن اینکه به خاطر حضور تازه‌اش در خانه‌ها، بسیاری از مردم از نحوه نگهداری آن اطلاع کافی ندارند و همین موجب می‌شود این حیوان ساکت و دوست‌داشتنی، گاهی از نظر تغذیه دچار مشکل شده و جانش را از دست بدهد.
چرا لاکپشتها یک روز جهانی خاص دارند؟
به همین دلیل موسسه غیردولتی «گلونی» آمریکایی، از سال 1990، برای حفاظت از لاکپشتها تأسیس و از سال 2002 حامی روز جهانی لاکپشتها شده است.
روز بیست‌و‌سه ماه می هر سال، مصادف است با روز جهانی لاکپشتها. هدف این روز جهانی شناساندن اهمیت این جانور برای اکوسیستم و حفاظت ازاین گونه از خطر انقراض است. موسسه گلونی برای این روز، فعالیت‌ها و برنامه‌های مختلفی را تنظیم و پیشنهاد کرده است. از جمله فعاليت‌های آموزشی عمومی درباره لاکپشتها، تماشای لاکپشتها در باغ‌وحش‌ها و پوشيدن لباسی مانند لاکپشتها، آموزش افراد برای آشنایی با لاکپشتها و نجات لاک‌پشت‌های گرفته يا زخمی‌شده در بزرگراه‌ها و انجام فعاليت‌های تحقيقاتی بيشتر در زمينه لاکپشتها که با جشنوراه و مسابقه هم همراه است.
اما چرا لاکپشتها تا این حد مهم هستند؟
گفتن دارد که در جهان امروز، تنها لاکپشتها نیستند که ناگهان برای فعالان محیط زیست مهم شده‌اند، رفتار انسان با طبیعت و جانوران مختلف، به گونه‌ای بوده و هست که محیط زیست این جانوران را هم محدود کرده و هم به خطر انداخته است. هر سال به دلیل گسترش دست‌اندازی‌های انسان به طبیعت، گونه‌های مختلف جانوری منقرض می‌شوند. بنابراین تمام تلاش کنشگران محیط زیست این است که به هر طریقی که شده مردم را برای جلوگیری از انقراض این خزنده باقی مانده از دوران ژوراسیک با خود همراه کنند.
حال لاک‌پشت‌های ایرانی خوب نیست
ما هم در ایران لاکپشت داریم، این شاید برای آنانی که در شهرها زندگی میکنند، تا حدودی عجیب باشد، اما واقعیت این است که در کشور ما ده گونه خاص از شش خانواده لاکپشت بومی وجود دارد. از این ده گونه، پنج گونه لاکپشت دریایی (لاک‌پشت‌های سبز، سرخ، چرمی، عقابی و زيتونی در سواحل شنی و ماسه‌ای مکران در جنوب سیستان و بلوچستان)، سه گونه لاکپشت برکه‌ای و دو گونه لاکپشت خشکی‌زی است. پس در واقع ما پنج گونه لاکپشت دریایی داریم که به‌ویژه لاکپشت عقابی و سبز در جمعیت‌های لانه‌ساز و تولیدمثل کننده در خلیج فارس و جزایر آن زندگی میکنند. این گونه‌ها در همه نقاط خلیج فارس و دریای عمان از خوزستان تا گواتر مشاهده می‌شوند. اما همین جذابیت و زندگی آرام، به نحوه زیست این گونه‌ها به شدت آسیب رسانده است. چراکه گسترده بودن وسعت زیستی این گونه‌ها در سواحل، فاصله زیاد سواحل ماسه‌ای مستعد تخم‌گذاری و عوامل تهدیدکننده محیطی (آلودگی‌های مختلف زیست‌محیطی)، جانوری و به‌ویژه انسانی در منطقه چابهار، مناطق مناسب برای تخم‌گذاری و زادآوری لاکپشتها، پایش همزمان سایت‌های زادآوری و حفاظت از محدوده‌های تخم‌گذاری این گونه‌های ارزشمند دریایی در این شهرستان بسیار دشوار کرده است. تردد وسایط نقلیه در جاده ساحلی، ساخت موج‌شکن، تور ریزی صیادان، تأسیساتی که در حریم دریا ساخته شده‌اند و تخریب لانه‌ها برای برداشت تخم توسط افراد سودجو در منطقه چابهار مناطق تخم‌گذاری و زادآوری لاکپشتها را تهدید می‌کند.
شاید روزجهانی لاکپشتها، و فعالیت‌های خاص از سوی فعالان محیط زیست، بتواند توجه مردم و نیز مسئولان را نسبت به اهمیت این موجود، هم به‌عنوان حلقه‌ای از اکوسیستم طبیعی و نیز به‌عنوان یک جاذبه طبیعی گردشگری، جلب کند.
