یکم اکتبر، روزی که تقویم جهانی را با رایحه‌ای گرم و دلنشین مزین می‌کند، فرصتی است برای یادآوری اینکه قهوه نه‌تنها یک نوشیدنی، بلکه یک زبان مشترک میان فرهنگ‌هاست. از قهوه‌خانه‌های سنتی تا کافه‌های مدرن، قهوه توانسته جریان اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی منسجمی در جهان و ایران ایجاد کند.
قهوه و استفاده مشترک جهانی
امروز قهوه یکی از پرمصرف‌ترین نوشیدنی‌های جهان است؛ بیش از دو میلیارد فنجان در روز نوشیده می‌شود. در هر کشوری، شیوه دم‌آوری و سرو آن رنگ و بوی محلی دارد: ایتالیایی‌ها با اسپرسو، ترک‌ها با قهوه غلیظ روی حرارت ملایم، عرب‌ها با دَله‌های طلایی و هل معطر، و اسکاندیناوی‌ها با قهوه فیلتر روشن. با این تنوع، قهوه تبدیل به «زبان مشترک» جهان شده؛ هر کس با هر فرهنگ، میتواند همان حس آرامش را در جرعه‌ای قهوه تجربه کند. جشن روز جهانی قهوه نیز بهانه‌ای است برای ایجاد گفت‌وگو و همکاری میان تولیدکنندگان، کافه‌داران و مصرف‌کنندگان از قاره‌های مختلف.
قهوه و سلامتی؛ راز انرژی در دانه‌های کوچک
مصرف متعادل قهوه با اثرات مثبتی بر سلامت همراه است. کافئین آن نه تنها هوشیاری و تمرکز را افزایش می‌دهد، بلکه آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی‌اش از بدن در برابر آسیب‌های سلولی و التهاب محافظت میکنند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که قهوه در کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع۲، بیماری‌های کبدی و پارکینسون مؤثر است. البته، همان‌طور که هر داروی مفیدی میتواند زیان‌بار شود، زیاده‌روی در نوشیدن قهوه هم میتواند باعث اضطراب، بی‌خوابی یا تپش قلب شود؛ بنابراین فنجان طلایی باید با تعادل نوشیده شود تا به جای خستگی، شادابی ببخشد.
ورود قهوه به ایران؛ از دربار تا قهوه‌خانه
سابقه ورود قهوه به ایران به دوره صفویه و تعاملات بازرگانی با عثمانی و اروپا بازمی‌گردد. در ابتدا، قهوه نوشیدنی‌ای مجلل بود که در دربار و جمع‌های اشرافی سرو می‌شد. قهوه‌خانه‌ها ،که در کنار چایخانه‌ها رواج یافتند ، محلی برای گفتگو، شنیدن موسیقی و مبادله اخبار بودند. با گذشت زمان و به‌ویژه با ورود چای از هند و توجه دولت به کشت آن در گیلان، مصرف چای جایگاه غالب یافت، اما قهوه هرگز از فرهنگ ایران حذف نشد و همچنان در برخی شهرها، به‌ویژه در جنوب کشور (بوشهر، خوزستان، قشم)، قهوه‌نوشی آئینی و بخشی از سنت مهمان‌نوازی باقی مانده است.
روز جهانی قهوه فرصتی است تا به پیوند میان فرهنگ، تاریخ و سلامت این نوشیدنی نگاه کنیم؛ نوشیدنی‌ای که در ایران مسیر طولانی از نوشگاه‌های مجلل صفویه تا کافه‌های مدرن امروز پیموده و اکنون جایگاهش نه‌تنها به‌عنوان یک لذت روزمره، بلکه به‌عنوان بخشی از سبک زندگی و سلامت عمومی تثبیت شده است. قهوه، اگر متعادل نوشیده شود، میتواند همزمان آرامش، انرژی و بخشی از جهان‌نگری ما را در لحظاتی کوچک اما پر معنا به همراه آورد.
قهوه امروز در ایران؛ از اسپرسو تا فرهنگ کافه‌نشینی
در دو دهه اخیر، موج جهانی قهوه تخصصی به ایران رسید. اکنون کافه‌های مدرن در تمام شهرهای ایران با انواع قهوه‌سازهای پیشرفته و روش‌های دم‌آوری جهانی، نسل جدید را با طعم‌های تازه آشنا کرده‌اند. اسپرسو، لاته، امریکانو و قهوه‌های دمی نه‌تنها به سبد مصرف مردم اضافه شده‌اند، بلکه به بخشی از سبک زندگی شهری تبدیل گشته‌اند. حتی رُستری‌های تخصصی در ایران در حال تولید و فرآوری قهوه با کیفیت بالا هستند.
روز جهانی قهوه، فرصتی است برای مرور این مسیر شگفت‌انگیز؛ از بوی قهوه تازه‌دم در قهوه‌خانه‌های صفوی تا صدای دستگاه اسپرسو در کافه‌های شلوغ امروز. قهوه، اگر با عشق دم شود و با تعادل نوشیده شود، نه فقط نوشیدنی، که پل پیوندی میان گذشته و حال، سلامت و لذت، و فرهنگ ایرانی با فرهنگ جهانی است.قهوه در ایران اکنون همان کاری را می‌کند که در جهان انجام داده است: ایجاد فضایی مشترک برای گفت‌وگو، کار، خلاقیت و آرامش. از قهوه‌خانه‌های سنتی با سرو قهوه عربی گرفته تا کافه‌های مدرن با میزهای اشتراکی، این نوشیدنی توانسته فاصله میان نسل‌ها و سلیقه‌ها را کم کند. روز جهانی قهوه یادآور آن است که فنجان قهوه، هر جا که باشد، میتواند آغازگر یک داستان مشترک میان مردم جهان باشد.
