یک جرم خورشیدی با «سولار اوربیتر» برخورد کرد

کاوشگر “سولار اوربیتر” که توسط آژانس فضایی اروپا ساخته و برای مطالعه خورشید ارسال شده است، درست قبل از پرواز مهم از کنار سیاره زهره و کمک‌گرفتن از گرانش این سیاره برای نزدیک‌شدن مجدد به خورشید، با یک توفان خورشیدی مواجه شد و توسط یک پرتاب جرم تاجی، مورد اصابت قرار گرفت.

به گزارش هفت‌گرد و به نقل از اسپیس، فضاپیمای کاوشگر خورشیدی “سولار اوربیتر” که به معنی “مدارگرد خورشیدی” است، درست پیش از پرواز از کنار زهره، با یک فوران عظیم پلاسما از خورشید روبرو شد.

یک پرتاب جرم عظیم تاجی (CME)، انفجاری از ذرات باردار از اتمسفر بالای خورشید موسوم به تاج خورشید است که در تاریخ ۳۰ اوت (۸ شهریور) از خورشید به سمت زهره پرتاب شد و اندکی پس از آن، این حباب از مواد خورشیدی به سولار اوربیتر رسید که برای کمک‌گرفتن از گرانش زهره برای نزدیک‌شدن مجدد به خورشید آماده می‌شد.

خروج جرم از تاج خورشیدی (Coronal mass ejection) یا “CME” فورانِ پرجرم از باد خورشیدی و افزایش میدان‌های مغناطیسی است که از تاج خورشید بیرون می‌آید و در فضا منتشر می‌شود. خروج جرم از تاج خورشیدی معمولاً با دیگر پدیده‌های خورشیدی مانند شراره خورشیدی همراه است. این پدیده از مناطق فعال خورشید مانند لکه‌های گروهی خورشید برمی‌خیزد. در حالت بیشینه، روزانه سه بار فوران جرم از تاج خورشید در قالب باد خورشیدی در فضا منتشر می‌شود که سرعتی مافوق صوت معادل ۲۵۰ تا ۷۰۰ کیلومتر بر ثانیه دارد.  این مقدار در حالت کمینه به یک خروج در هر ۵ روز می‌رسد.

خوشبختانه این کاوشگر طوری طراحی شده است که نوع انفجار خشونت‌آمیزی را که به‌تازگی با آن مواجه شده است، اندازه‌گیری کند و بنابراین می‌تواند به‌راحتی در برابر این حمله خورشیدی مقاومت کند.

تصویر زیر، خروج این جرم تاجی را از خورشید که در نهایت با کاوشگر سولار اوربیتر برخورد کرده است، نشان می‌دهد.

این فضاپیما حامل ۱۰ ابزار علمی برای مشاهده سطح خورشید و جمع‌آوری داده‌ها در مورد پرتاب جرم تاجی خورشید، باد خورشیدی و میدان مغناطیسی خورشید است. آژانس فضایی اروپا در بیانیه‌ای اعلام کرد که برخی از این ابزارها در طول نزدیک‌شدن به زهره به دلیل خطر بالقوه تابش شدید نور خورشید از جو بسیار بازتابنده زهره خاموش شدند.

بااین‌حال، کاوشگر سولار اوربیتر توانست اندازه‌گیری‌های ارزشمندی از محیط خود را در طول این برخورد جمع‌آوری کند و افزایش ذرات پرانرژی خورشیدی را تشخیص دهد.

در رویدادهای خشن خورشیدی، ذراتی مانند پروتون، الکترون و حتی اتم‌های هلیوم یونیزه شده از خورشید پرتاب می‌شوند و به سرعت‌های نسبیتی نزدیک می‌شوند. چنین ذراتی خطر تشعشع را برای فضانوردان به همراه دارند و می‌توانند به فضاپیماها آسیب برسانند؛ بنابراین درک حرکات و رفتار آنها در فضا برای محافظت از حیات و فناوری در زمین و فضا ارزشمند خواهد بود.

این فضاپیما پس از این برخورد در تاریخ ۴ سپتامبر در ساعت ۰۱:۲۶ به‌وقت گرینویچ به زهره نزدیک شد و از کنار آن عبور کرد.

“خوزه لوئیز پلون-بایلون” مدیر عملیات سولار اوربیتر در بیانیه‌ای گفت: عبور نزدیک از کنار زهره به لطف برنامه‌ریزی خوب همکاران ما و مراقبت جدی تیم کنترل پرواز دقیقاً طبق برنامه پیش رفت.

این عبور از کنار زهره در درجه اول به این دلیل بود که به “سولار اوربیتر” اجازه دهد مدار خود را تغییر دهد تا آن را به خورشید نزدیک‌تر کند. بااین‌حال، در طول این پرواز، مشاهدات بیشتری از میدان مغناطیسی مرموز سیاره زهره نیز انجام داد.

کاوشگر سولار اوربیتر در سال ۲۰۲۰ پرتاب شد و تاکنون دو سال و نیم از ماموریت ۱۰ساله خود برای تصویربرداری از خورشید از نزدیک‌ترین فاصله تاریخ و مطالعه خواص میدان مغناطیسی این ستاره را پشت سر گذاشته است. این فضاپیما از گرانش زهره برای تغییر و کج کردن مدار خود به خارج از صفحه دایرةالبروج که سیارات در آن به‌دور خورشید می‌چرخند، استفاده می‌کند.

سولار اوربیتر (Solar Orbiter) به معنی “مدارگرد خورشیدی” یک ماهواره برنامه‌ریزی شده برای رصد خورشید است که توسط آژانس فضایی اروپا ساخته شده است. این ماهواره در فوریه ۲۰۲۰ از مرکز فضایی کندی با موشک “اطلس ۵” در مدار خورشید قرار گرفت تا اندازه‌گیری‌های دقیقی از هورسپهر (هلیوسفر) داخلی خورشید و بادهای تازه ایجاد شده خورشیدی انجام دهد. همچنین انجام مشاهدات دقیقی از مناطق قطبی خورشید را در پاسخ به سؤالاتی نظیر “چگونه خورشید هلیوسفر خود را ایجاد و کنترل می‌کند؟” در دستور کار دارد.

این کاوشگر در طول نزدیک به یک دهه، هشت بار در طول سفرهای خود در فضا به زهره نزدیک خواهد شد تا از گرانش این سیاره برای انتقال مدار خود به خارج از صفحه دایرةالبروج که سیارات در آن به‌دور آن می‌چرخند، استفاده کند.

این مانورها در نهایت به این فضاپیما اجازه می‌دهد تا قطب‌های خورشید را که تاکنون کاملاً ناشناخته مانده‌اند، مشاهده کند. نواحی قطبی برای تولید میدان مغناطیسی خورشید حیاتی هستند که به نوبه خود چرخه ۱۱ساله فعالیت خورشید، جزرومد در ایجاد لکه‌ها، فوران‌ها و شراره‌های خورشیدی را هدایت می‌کند. مکانیسم دقیق این چرخه و شدت متغیر آن ناشناخته باقی‌مانده است.

کاوشگر سولار اوربیتر بهترین فرصت را برای پاسخ به این سؤالات خواهد داشت، زیرا خورشید را دقیقاً در زمانی که فعالیت آن در اوج چرخه خورشیدی فعلی قرار دارد و تخمین زده می‌شود که در حدود سال ۲۰۲۵ به اوج برسد، مطالعه می‌کند.