هفت گرد– پدر همواره یکی از شخصیت های محوری و کلیدی در ادبیات داستانی جهان به شمار می رود که نقش معمی را در ریست نویسنده ایفا کرده است.
در این شماره هفتانه به مناسبت روز پدر به معرفی هفت کتاب با محوریت پدر می پدازیم.
1- «نامه به پدر» اثر فرانتس کافکار
کتاب نامه به پدر اثری است که در آن، فرانتس کافکا، نامهای به پدر خود، هرمان کافکا نوشته است. نامهای که هرگز به مقصد هم نرسید. در این نامه نسبتا طولانی، فرانتس کافکا از موضوعات مختلفی صحبت میکند اما موضوع اصلی نامه، پاسخ به سوالی است که پدرش از او پرسیده است. جملات ابتدایی کتاب نامه به پدر چنین است:
پدر بسیار عزیزم،
به تازگی پرسیدی چرا به نظر میآید از تو میترسم. هیچوقت نمیدانستم چه پاسخی بدهم، کمی به این دلیل که بهراستی ترس بهخصوصی در من برمیانگیزی و شاید باز به دلیل اینکه این ترس شامل جزئیات بیشماری است که نمیتوان همه آنها را منسجم و بهطور شفاهی بیان کرد. اگر اکنون میکوشم با نامه پاسخت را بدهم، بازهم پاسخی ناکامل خواهد بود، زیرا حتی هنگام نوشتن، ترس و پیامدهایش رابطه من و تو را مخدوش میکند و اهمیت موضوع از حافظه و درک من پا فراتر میگذارد. (کتاب نامه به پدر – صفحه ۱۹)
فرانتس کافکا نویسندهای بزرگ و اهل چک بود که بخشی از عواطف انسانی را به نام خود کرد. قسمتی که اکنون میتوانیم کافکایی بنامیم و به خاطر او بهتر آنها را بشناسیم، بسنجیم و از آنها رها شویم. جهان کافکا خوشایند نیست و از بسیاری جهات کابوس است. خواندن این کتاب نیز کمک میکند که جهان کافکایی را بهتر بشناسیم.
2- «پدرم» اثر اورهان پاموک
اورهان پاموک، در کتاب پدرم به شرح مختصری از زندگی خود و پدرش میپردازد، پدری که در دوران کودکی او و خانوادهاش را ترک کرده است اما با این وجود هنوز برای اورهان عزیز است.
اورهان پاموک در کتاب پدرم (My Fathers Suitcase: The Nobel Lecture) بخشهایی از سخن خود در هنگام دریافت جایزه نوبل را بیان میکند.
او در بخشی از سخنانش گفته است: «زندگی اغلب چیزی نیست جز دشواری و ملال، اگر چیزی برای دیدن و حکایتی برای شنیدن نباشد. بچه که بودم، مردم در جدال با این ملال یا رادیو گوش میدادند یا از پنجره به عابران توی کوچه یا ساکنان آپارتمان روبهرو نگاه میکردند. آن روزها یعنی روزهای سال 1985، در ترکیه هنوز تلویزیون نبود. «نبود» فعل مناسبی نیست. مردم اینطور نمیگفتند. بلکه مثل حرف زدن از فیلمهای جنجالی هالیوود که معمولاً بعد از چهار پنج سال در سینماهای استانبول به نمایش در میآمد، با خوشبینی تمام میگفتند “هنوز نیامده”.»
اورهان پاموک (Orhan Pamuk) در سال 1952 درشهر استانبول ترکیه دیده به جهان گشود. بعد از گذراندن دورهی متوسطه بر خلاف میل باطنی در دانشگاه استانبول رشتهی معماری را انتخاب و بعد از مدتی آن را رها کرد و به تحصیل در رشته روزنامهنگاری پرداخت.
3- «
یکی از مولفه های تاثیرگذار و متناقض زندگی ون کولارت «پدر» ش است که دست مایه ی رمان پدر حضانتی شده و آن را به اثری اتوبیوگرافیک تبدیل کرده است. روایتی پسر و پدری. پدری که وقتی او هفت سال داشت تصادف می کند و تا دم مرگ می رود. رمان پدر حضانتی اولین بار سال ۲۰۰۷ منتشر شد و شگفتی منتقدان فرانسوی را برانگیخت. این رمان روایتی است خطاب به پدر در بستر مرگ و مرور گذشته، روایتی که درش عشق، نفرت و راز حرف اول را می زند و ون کولارت چنان کولاژی از پدرش می سازد که همراه با وامی که نویسنده از تاریخ فرانسه ی میانه ی قرن بیستم گرفته است، تاثیر عمیق روایی و احساسی اش تا مدت ها باقی می ماند؛
روز قبل از تولد نود و یک سالگی ات، تو را به خاک سپردیم. اگر می بودی احتمالا به این موضوع اشاره می کردی که یک سال جوان تر مرده ای بعد از مراسم تشییع به همه ی مهمانان غذای مفصلی داده شد. دوستان تو قدیمی و جدید از همه جا آمده بودند. تو تا آخرین روز زندگی ات استعداد خاصی در ایجاد روابط سریع فارغ از سن و سال و تفاوت ها داشتی. هنوز اشک ها کاملا خشک نشده، خنده ها شروع شده بود. همه مشغول یادآوری دروغ ها، گاف ها، عصبانیت های تندوتیز و شادی های زننده ات بودند و داستان ها، احساسات و موضوعات خنده دار را درباره ی تو با یکدیگر در میان می گذاشتند. من آدم هایی را که انگار در یک جشن دور میز نشسته اند و گفت و گو می کنند، تماشا می کردم و برایت خوشحال بودم. انگار آن جا بودی، انگار میزبان آن جشن تو بودی.
4- «شغل پدر» اثر سورژ شالاندن
سرژ شالاندن با «شغل پدر» راهی برای فراتر رفتن از خویش یافته است. «شغل پدر» رمانی نیست که به ذهن استراحت بدهد؛ خواننده با آن فریاد می زند، اعتصاب می کند، توطئه می کند. خواندن «شغل پدر» چنان دگرگونی عجیبی در خواننده ایجاد می کند که به طرز فراموش نشدنی حس می کنید سرژ شالاندن از آغاز یک کیمیاگر ادبی بوده است. زمانی که انسان سعی در رو در رو شدن و نگاه کردن به دوران کودکی خود را دارد به نهایت زیبایی دست می یابد. عجب کتابی است «شغل پدر»! در هر صفحه، خواننده را با فروتنی سبک، شدت احساسات، و بازتابی زیبا از داستان، جذب می کند تا زمانی که عدم واقعیت داشتن حقیقت را بپذیرد. «شغل پدر» داستانی نفس گیر میان دوران کودکی و دنیای فردی بالغ است، که مابین آن ها تعادل ایجاد می کند. بهتر است آن را داستانی بین درام و کمدی بدانیم.
پسری نوجوان که از شغل پدرش اطلاعی ندارد. پدر به ظاهر فردیست در مبارزه با ژنرال دوگل و سیاست های وی در قبال جدایی کشورهایی نظیر الجزایر. پدر پسر را وارد این مبارزه می کند، از او برای نوشتن شعار بر روی دیوارها و رساندن نامه های تهدید آمیز به سران کشور استفاده می کند. پسر کلی ازین اتفاقات راضی و خرسند است و ازینکه با پدرش که الگوی اصلی اوست در یک جبهه همکاری می کند بسیار خوشحال است. تا اینجا فکر می کتید که این رابطه چه رابطه خوب و حسنه ایست. پدر خویی مستبد و ستمگر و زورگو دارد. هر اشتباه و رفتار نادرست از سوی فرزند شدیدترین تنبیه را به دنبال دارد، آن قدر کتک می خورد تا نفسش به زور بالا بیاید. این ترس بر روی مادر هم شدیدا تاثیر گذاشته و او به هیچ وجه به خود جرات مقابله و ایستادگی در برابر این رفتارهای پدر ر ندارد، خود او هم همیشه مورد تنبیه قرار می گیرد، در اتاق ها حبس میشود. مادر تنها عکس العملش این است که بگوید “پدرت را که می شناسی”!! پدر روزی به پسر می گوید که در روز اول سال قصد ترور و کشتن ژنرال دوگل را دارد و برنامه های آن را با پسر در میان می گذارد. پسر به قدری به این باور رسیده که در مدرسه در پی یافتن همدست و همکار است، فردی آسیب پذیر و حساس، یک الجزایری که از کشور رانده شده. آنچنان به خوبی دروغ به هم می بافد که همه چیز را باور می کند و سرانجام پس از لو رفتن راهی زندان می سود و به قدری به امیل و پدرش باور دارد که لب به سخن نمی گشاید. در بسیاری از صحنه ها، کتاب رنگی کمدی به خود می گیرد ولی همچنان همه چیز جدی است. خواننده فصل به فصل و صفحه به صفحه کشیده می شود تا بالاخره متوجه شود که شغل اصلی پدر چیست؟؟
5- «به نام پدر به نام زندگی» اثر ویلیام وارتن
ویلیام وارتن در کتاب به نام پدر، به نام زندگی، داستان خواندنی و جذاب مرد هنرمندی را روایت میکند که در یک سفر تلخ و ناگوار با فرزندش همراه میشود. این سفر آغاز راهی جدید برای شناخت و درک متفاوت آنها از موضوعات مهم زندگی همچون عشق است.
داستان به نام پدر، به نام زندگی (Dad) روایتگر قصه جان تریمانت، پدری هنرمند و سالخورده است که با همسر و فرزندانش در پاریس زندگی میکند. هنگامی که جان خبر ناگوار سکته قلبی مادرش را میشنود، فورا راهی آمریکا میشود و در این مسیر پسر جوانش او را همراهی میکند.
ویلیام وارتن با زبان و لحنی صمیمانه، این روایت خواندنی را پیش میبرد و هر چه میگذرد حقایق جالبتری درباره شخصیتهای داستان درمییابیم. این داستان دوستداشتنی را میتوان تلفیقی از تجربههای زندگی روزمره و هنر داستانپردازی وارتن دانست؛ رمانی که بیشک محبوبیتش را مدیون روایت صمیمانه و تجربههای دردآشنایش برای شما است.
6- «پدر آن دیگری» اثر
پدر آن دیگری، سال های اولیه ی بعد از انقلاب را شرح می دهد و سخت گیری هایی که آن زمان در مورد رابطه دختران و پسران اعمال می شد، در بخش هایی از کتاب بازگو و درباره شان نقد شده است. بیشتر از دیالوگ ها و گفت وگوی بین شخصیت ها، روایت های داستان به چشم می خورند. پدر آن دیگری و روایت هایش بیشتر از اینکه کلام محور باشند، پر شده اند از رنگ ها، بوها و مزه های مختلف. پر از احساسات گوناگون تلخ و شیرین.
کتاب حاضر روایت گر دوران کودکی پسری ست که زندگی عادی ندارد و مثل هم سن و سال هایش زندگی نمی کند. شهاب، راوی داستان، در روز تولد بیست سالگی اش با دیدن عکسی خاطرات دوران کودکی اش را مرور می کند و آن را برای مخاطب شرح می دهد. شهاب از تحقیرهای پدرش خسته شده، شهابی که از تبعیض های پدرش بین او و برادر بزرگش آرش رنج می برد. آرشی که درس خوان و با استعداد است و همین ویژگی ها باعث جلب تمام توجه پدر خانواده به آرش می شود، به طوری که پدر دو پسرش را با هم مقایسه می کند و در مقابل آرش باهوش، شهاب خنگ قرار می گیرد. در این بین شهاب برای دفاع از خود سکوت می کند. عملا اعتراض می کند اما اعتراض او بی صداست. او به اصطلاح لالی انتخابی و یا سکوت پیشگی گزینشی را برمی گزیند و هیچوقت با هیچ کسی حتی اطرافیان نزدیک و درجه یکش صحبت نمی کند.
نویسنده در خلال روایت داستان خواننده اش را با دو شخصیت خیالی و به عبارتی دو دوست خیالی شهاب آشنا می کند؛ اسی و ببی.از منظری وجود این دو شخصیت می تواند آزردگی روانی شهاب را برای خواننده به تصویر کشد و از سوی دیگر عواطف و احساسات او را با وضوح بیشتری برای خواننده نمایان می کند. ماجرای صحبت نکردن آرش تا قبل از هفت سالگی و شروع مدرسه ادامه پیدا می کند و تنها کسی که از راز راوی داستان مطلع است، مادر بزرگ اوست. نثر ساده و روان داستان، همذات پنداری با کودک راوی داستان را برای خواننده ممکن می سازد. سواد روان شناسی نویسنده در پرداخت این روایت بسیار کارآمد بوده است.
7- «پدرم» اثر محمد رضا کلهر
کتاب پدرم با روایت داستانی دلنشین به شما کمک میکند تا درک کنید که عشق واقعی چه مشخصاتی دارد، هدف و مسیر زندگی را بر چه اساسی باید انتخاب کرد و مهمتر اینکه در بحرانهای زندگی چگونه باید تصمیمی درست گرفت.
بیشک عشق و دوست داشتن مبهمترین کلمات تاریخ هستند که هر کسی از منظر و دیدگاه خودش تعریف متفاوتی از آنها دارد. جالب آن است حتی زمانی که داستانها و رمانهای عشقی را میخوانیم و یا موضوعی را در این باره برای ما تعریف میکنند به تفاوتی که در نوع عشق و دوست داشتن آنها موجود است پی میبریم.
اما آیا عشق مقام والاتر و مقدستری دارد یا دوست داشتن؟ و اصلا تفاوت عشق و دوست داشتن در چه چیزی است؟
از نظر محمدرضا کلهر زیباترین تعریفی که در این باره وجود دارد جملهای است منسوب به یکی از بزرگان ایران زمین که میفرماید: «عشق، زیبایی است که در لحظه به وجود میآید و دوست داشتن، زیبایی است که در امتداد به وجود میآید.»
ما گاهی آنچنان عاشق و دلباخته میشویم که عقل و هوش از سر ما میرود و هر چه دیگران درباره نافرجام بودن این عشق هشدار میدهند گوشمان بدهکار نیست. اما بعد از لَختی و یا گذر زمان کوتاهی از زندگی، عشق اساطیری ما به نفرت تبدیل میشود. شاید دلیل آن، این باشد که چشم عقل و منطق را بسته بودیم و گرفتار توهمی از عشق شده بودیم.
در واقع در این کتاب محمدرضا کلهر سعی دارد به شما کمک کند تا عشق پاک را بشناسید و بعد از آن بتوانید آن عشق را طوری به تعالی برسانید که به مرحله دوست داشتن برسد و در نهایت جام خودش را از سرچشمه عشق واقعی پر کند.